Libellen en juffers spreken tot de verbeelding met hun snelle vliegkunsten, bijzondere leefwijze en prachtige kleuren. Het zijn insecten van formaat (zeker de libellen) die je niet gauw over het hoofd ziet. Het maakt ze tot een mooi en geliefd onderwerp om in beeld te brengen. Hieronder meer info over hun leefwijze en een aantal tips om deze prachtige diertjes te fotograferen.
Inhoudsopgave
Voor je verder leest raad ik je aan om Gratis het boek De 10 Bouwstenen van Betere Fotografie te downloaden >>(klik op het geel). Ontdek de 10 onmisbare stappen voor betere fotografie, ontvang als je wil persoonlijk aankoopadvies over camera’s/lenzen op maat, mijn allerbeste aankoopadvies over de Creatieve Lens (betaalbaar en geen verkoop van lenzen), tips over camera-instellingen en boordevol inspirerende voorbeeldfoto’s met duidelijke uitleg
Libellen en juffers lijken op het eerste gezicht veel op elkaar. Toch zijn er een paar duidelijke verschillen waardoor je ze makkelijk uit elkaar kunt halen. Ten eerste zijn libellen vaak een stuk groter dan juffers. Ze zijn ook zwaarder gebouwd.
Juffers hebben een relatief dun achterlijfje. Maar dit zijn niet de duidelijkste verschillen. Als een libelle stil gaat zitten dan houdt hij zijn vleugels gespreid. De achtervleugels zijn iets zwaarder gebouwd dan de voorste vleugels. Juffers hebben 4 gelijke vleugels. Als een juffer stil zit dan klappen ze hun vleugeltjes samen en houden ze de vleugels langs of boven het achterlijfje.
Het laatste duidelijke verschil zijn de ogen. Libellen hebben hele grote ogen die elkaar bijna lijken te raken boven op de kop. Bij juffers zijn de ogen kleiner en is er een duidelijke afscheiding tussen beide ogen.
Libellen leven het eerste (en meestal het langste) deel van hun leven onder water als larve. Libellenlarven zijn echte monsters die alles verorberen wat ze maar tegen komen. Van kikkervisjes en kleine visjes tot zelfs elkaar als ze de kans krijgen. Het zijn dus ook nog eens kannibalen. Libellenlarven zijn het hele jaar door te vinden. Ook in de winter.
Je kunt libellenlarven vangen met een fijnmazig schepnet. Ze zitten zowel op de bodem als in de waterplanten. Je kunt het beste een witte bak gebruiken om hetgeen wat je gevangen hebt uit te pluizen. Als je een larve hebt gevonden kun je hem in de witte bak fotograferen.
Maar het is leuker als je een natuurlijkere omgeving kunt creëren. Je kunt libellenlarven makkelijk thuis houden in een klein aquarium. Om hem te transporteren kun je een buisje nemen met vochtig mos. Niet vullen met water.
Het aquarium kun je op een natuurlijke manier inrichten met grind, waterplantjes en stenen. Neem het liefst waterplantjes uit de sloot mee. Het zijn kannibalen, dus je kunt maar één larve tegelijk houden. Ze eten kleine waterdiertjes uit de sloot zoals muggenlarven.
Zorg bij het fotograferen dat je recht voor je onderwerp staat om rare vertekeningen van het glas of het water te voorkomen. Libellenlarven zijn erg snel, vooral als ze jagen. Je kunt flits gebruiken. Zorg dan wel dat je je lens tegen het glas drukt om reflectie te voorkomen. Zet een stokje in het water zodat de larve naar boven kan klimmen tot boven het wateroppervlak. Je weet namelijk niet precies wanneer de larve verandert in een libelle.
Net als vlinders ondergaan ook libellen en juffers een gedaanteverwisseling. Ze gaan van waterdiertje naar vliegend insect. Libellen verpoppen niet. Ze kruipen uit hun larvenhuid. Omdat de naam verpoppen niet past wordt er een andere term voor gebruikt, namelijk uitsluipen.
De libelle sluipt uit zijn larvenhuid. Ze kruipen hiervoor omhoog aan een stengel of andere objecten die in het water staan. Als de volgroeide larve een goede plek heeft gevonden dan maakt hij zich klaar om voor de laatste keer te vervellen. De huid barst open en de volwassen libelle komt langzaam tevoorschijn. De jonge libelle blijft een tijdje hangen en pompt zijn lichaamsvloeistof door zijn lijf.
Zo krijgt hij steeds meer zijn uiteindelijke vorm. De vleugels zijn tot dan toe helemaal opgevouwen. Ook hier pompt hij vloeistof naartoe. Als de libelle zijn uiteindelijke vorm heeft bereikt is hij nog erg zacht en kwetsbaar. Hij moet een tijdje drogen voordat hij uiteindelijk kan vliegen.
Het hele proces van uitsluipen kan wel langer dan een uur duren. Dit geeft alle tijd om rustig foto’s te maken.
Kijk uit dat je niet tegen de tak of stengel stoot om het proces niet te verstoren. Het is erg leuk om het hele proces in beeld te brengen. Het is echter best lastig om een larve te vinden die op het punt staat van uitsluipen. Omdat ze erg kwetsbaar zijn doen ze het meestal in de vroege ochtend. Maar kan ook gedurende de dag.
De meeste kans maak je als het een paar dagen slecht weer is geweest en dan ineens een mooie warme dag komt. Ze wachten op mooi weer en gunstige omstandigheden. Zet je camera rustig op statief. Het beste is om op dezelfde hoogte als de libelle te staan met je camera. Zo heb je de meeste kans op een mooie onscherpe achtergrond. En dat is wel nodig want het kan een druk beeld geven als de larve tussen het riet zit. Probeer zo veel mogelijk in te zoomen als de achtergrond rommelig is.
Het uitsluipen fotograferen gaat mooi met een macrolens. Maar als de libelle een stukje weg zit kun je ook prima een telelens gebruiken om hem dichterbij te halen.
Nadat de libellen is uitgekomen en weggevlogen, blijft het huidje achter. Het huidje blijft vaak nog een tijdje hangen. Dit is natuurlijk een mooie kans om een foto er van te maken. Je moet wel goed zoeken. Als je een plek weet waar veel juffers en libellen leven dan loont het de moeite om de stengels en planten langs of in het water af te speuren.
Larvenhuidjes zijn meestal op een paar centimeter boven het wateroppervlak te vinden. De meeste larven gaan niet zo ver om het proces van uitsluipen te voltooien. Hoewel sommige soorten echter meters van het water af te vinden zijn. Soms heb je het geluk dat een huidje op een mooie plek hangt zodat je vanaf de kant rustig foto’s kunt maken.
Het kan ook gebeuren dat het huidje op een stengel hangt die verder in het water staat. Dan heb je een paar opties. Je kunt kiezen om in dat geval een telelens te gebruiken. Zo kun je van een wat grotere afstand toch foto’s maken van het larvenhuidje.
Een andere optie is om het water in te gaan. Meestal is het water waar libellenlarven leven vrij ondiep. Je kunt met goede laarzen of een waadpak het water in en op die manier zoeken. Of vanuit een bootje. Het is alleen lastig fotograferen vanuit een bootje.
5. Volwassen libellen en juffers
Als het uitsluipen gebeurd is dan komt de volwassen libelle of juffer tevoorschijn.
Het volwassen stadium wordt het imago genoemd.
Nu kan de libelle of juffer vliegen. Zo kunnen ze zich voortplanten en andere gebieden verkennen.
Libellen zijn echte rovers en ze eten vooral vliegende insecten.
Ze vangen deze midden in de lucht. Je hoeft niet per sé bij water te zijn om een libelle te vinden. Ook in een tuin of andere (bloemrijke) plek met veel insecten kun je libellen tegenkomen.
Ze vliegen veel als ze aan het jagen zijn en dan zijn ze ook ontzettend snel. Ze vangen vooral muggen en vliegjes maar soms ook een groter dier zoals een vlinder. Af en toe vangen ze zelfs een soortgenoot. Het kannibalisme stop dus niet als de dieren volwassen zijn.
Als je geluk hebt gaat een libelle met een grotere prooi op een blad of tak zitten om deze op te eten. Dit is een mooie kans om rustig foto’s te maken. Ze hangen ook wel eens een tijdje stil op één plek. Een foto van een libelle in volle vlucht ziet er spectaculair uit. Libellen zijn erg snel dus zorg voor een snelle sluitertijd. Sommige soorten gebruiken een vaste uitkijkpost om te jagen. Dit is meestal een vrijstaand takje. Als het een geschikte plek is dan zal de libelle vaak weer op dezelfde plek terug komen. Als je de libelle in de lucht fotografeert dan kun je bij een lichte achtergrond het beste iets overbelichten om te voorkomen dat de libelle een silhouet wordt. Soms is een silhouet ook juist heel mooi.
Juffers blijven meestal veel dichter in de buurt van water om te jagen.
De meeste libellen en juffers leven maar kort als imago. Ze worden enkele weken tot twee maanden oud.
Sommige libellen hebben een vaste uitkijkpost om te jagen. Als je ze observeert en ziet waar ze vaker gaan zitten dan kun je je camera op deze plek focussen.
6. Voortplanten
Zoals bij veel insecten is het volwassen stadium vooral bedoeld voor de voortplanting. Bij libellen en juffers is dat een heel bijzonder iets en mooi om te fotograferen.
Mannetjes libellen zoeken vaak een eigen gebiedje dat geschikt is om eitjes te leggen. Ze verdedigen dit plekje tegen andere mannetjes. Juffers hebben niet echt een vast territorium en vliegen meer rond op zoek naar vrouwtjes. Als er een vrouwtjes libelle of juffer in de buurt van het water komt worden ze meestal meteen door een mannetje vastgepakt.
Mannetje en vrouwtje vliegen samen verder. Omdat ze nu met z’n tweeën zijn vallen ze veel meer op. Ze zijn makkelijker te vinden en bovendien zijn ze een stuk langzamer. Er zijn soorten die in de lucht paren, maar de meeste libellen en juffers zoeken een plekje aan een tak of in het riet.
Omdat ze een tijdje stil zitten, zijn ze makkelijk te benaderen en te fotograferen. Als het vrouwtje ook bereid is om te paren dan brengt zij het einde van haar achterlijf naar het begin van het achterlijf van het mannetje. Het mannetje houdt zich vast aan een takje en het vrouwtje hand volledig los.
Er ontstaat een prachtige hartvorm die ook het paringswiel wordt genoemd.
Libellen leggen hun eitjes altijd in het water. Dit moment is mooi om te fotograferen. De libellen en juffers zitten dan ook even stil. Bij veel soorten (vooral juffers) houdt het mannetje het vrouwtje vast tijdens het leggen van de eitjes. Het vrouwtje zakt het water in om haar eitjes te leggen. En het mannetje is er zo vrij zeker van dat ze niet met een ander zal paren. Belangrijk om te beseffen, bij mensen weet je dit nooit zeker 😉
Sommige soorten zetten hun eitjes af in groepjes. Dat is een leuk gezicht. Bij andere soorten neemt het vrouwtje alleen de taak van eitjes afzetten op zich. Ze zal dan ook op een waterplant of aan een stengel in het water hangen om haar eitjes onder water te leggen. Soms blijft het mannetje in de buurt om eventuele indringers te verjagen.
Om het afzetten van de eitjes mooi te fotograferen kun je het best een laag standpunt aannemen. Je kunt plat op de grond of vlonder gaan liggen. Eventueel kun je eerst wat takjes vegetatie weghalen die in de weg zitten.
Het is handig om een hoekzoeker te gebruiken zodat je je camera mooi laag kunt houden. Of maak gebruik van je schermpje met live view (als die kantelbaar is).
Als je de libellen van nog dichter bij wilt fotograferen is het ook een optie om in het water te gaan staan. Doe wel voorzichtig zodat je ze niet verstoord en zorg dat je camera droog blijft. Tot slot kun je kiezen om een telelens te gebruiken. Zo kun je ook op een wat grotere afstand het afzetten van de eitjes fotograferen. Je krijgt dan ook vanzelf de impressie dat je een laag standpunt hebt en zo lijkt het alsof je ect in de wereld van de libellen bent. Blijf er op letten dat je een rustige achtergrond hebt.
Het is ook mooi om de reflectie in het water mee te nemen als de libellen en juffers vlak boven het water hangen of zitten.
In wat voor soort leefgebieden kun je juffers en libellen eigenlijk vinden?
Voor de voortplanting zijn ze sowieso afhankelijk van water. Maar er zijn ook andere gebiedjes waar je ze kunt vinden. Daarbij heeft iedere soort weer zijn eigen favoriete leefgebied.
Anders dan verwacht zijn beken en rivieren niet echt libellenrijke plekken. Er zijn een aantal soorten die er afhankelijk van zijn. Zoals de beekjuffer. Maar buiten deze soorten zal je er weinig vinden.
Vennen, bijvoorbeeld in heidegebieden, en hoogveen is juist erg populair bij libellen en juffers.
Dit zijn goede plekken om veel soorten tegen te komen. Net als plassen en sloten. Hier kun je de meeste algemene soorten vinden. Je hoeft niet ver te zoeken om libellen en juffers te vinden. In de stad zijn voldoende vijvers te vinden. Libellen en juffers hebben geen groot leefgebied nodig en zo kun je ze zelfs bij je tuinvijver zien.
Libellen zijn echter ook te vinden op plekken waar helemaal geen water in de buurt is. Zo jagen ze regelmatig langs de bosrand, open rietlanden, parken en tuinen. Als er maar veel (vliegende) insecten zijn is het een goed jaaggebied voor libellen.
Je kunt libellen en juffers gewoon in de stad tegenkomen en soms zelfs in je eigen tuin.
9. Libellen en juffers benaderen
Libellen en juffers hebben ontzettend goede ogen. Daarnaast zijn ze erg snel. Vooral als je libellen overdag wilt fotograferen. Ze zijn erg gevoelig voor beweging.
Er is echter wel een trucje waardoor je toch redelijk dichtbij kunt komen…
Blijf op een afstandje en ga op dezelfde hoogte als de libelle staan of zitten. Beweeg dan voorzichtig en in een recht lijn dichterbij in hun richting. Zorg dat je hele langzame en rustige bewegingen maakt. Let op dat je geen takjes of stengels raakt. Vooral juffers zijn erg gevoelig voor trillingen. Als libellen of juffer bezig zijn met de paring of eten dan letten ze veel minder op hun omgeving en zijn ze makkelijker te benaderen.
Foto: © Jeroen van Rie
Net als vlinders zijn libellen en juffers koudbloedig. Dit betekent dat ze warmte van de zon nodig hebben om actief te worden.
In de avond maar vooral in de ochtend zijn ze een stuk minder actief en bewegen ze zich veel langzamer.
In de ochtend kunnen ze zich meestal amper bewegen omdat er dan ook vaak nog dauwdruppels op hun vleugels zitten. Op deze momenten kun je alle tijd nemen om ze rustig te fotograferen.
Het is verstandig om een gebiedje in de avond te bezoeken en te kijken of en waar er libellen en juffers zitten. Als je de volgende ochtend vroeg terug gaat is de kans groot dat ze daar nog steeds zitten.
Als je ongeveer weet waar ze zitten dan voorkomt dat dat je in het donker moet gaan zoeken. Of dat je tijd verspilt met zoeken als het eerst mooie ochtendlicht al opkomt. Je wilt juist het eerste licht benutten. Dan kun je alle tijd nemen om een mooie foto te maken. In de avond kun je een veldje bezoeken en observeren waar ze gaan zitten. Nu kun je ook gebruik maken van het zachte avondlicht.
Een goede voorbereiding is dus erg belangrijk als je libellen in de ochtend wilt fotograferen.
Als je libellen en juffers in de avond of ochtend fotografeert probeer dan ook eens te spelen met het licht. Je kunt tegenlicht gebruiken om een mooi silhouet te laten zien. Met het zachte en warme licht kun je prachtig benadrukken hoe fragiel de vleugeltjes zijn. Het tegenlicht laat alle nerfjes zien in de vleugels. Ook kun je de vorm van het lijfje en fijne haartjes goed benadrukken met tegenlicht.
Zorg er meestal voor dat je de zon niet direct in beeld hebt en maak dit soort foto’s als het licht heel zacht is. Zo krijg je een mooie sfeer. Soms kan je de juffer wel mooi als silhouet fotograferen tegen de opkomende zon.
Als je kiest voor een donkerdere achtergrond dan springt de libelle of juffer er nog meer uit. Kijk na het nemen van een foto altijd op je schermpje. De camera kan moeite hebben met de belichting als een groot deel van de foto donker is. Als je de foto terugkijkt en je bent niet tevreden dan kun je wat overbelichten of onderbelichten als het nodig is.
Als je de libelle als silhouet wilt fotograferen kan het zijn dat de camera moeite heeft met scherpstellen op een groot donker vlak. Stel in dit geval handmatig scherp. Sowieso stel je bij voorkeur handmatig scherp bij de meeste macrofoto’s.
12. Welke lens om libellen of juffers te fotograferen?
Qua apparatuur ligt het er aan wat je gaat fotograferen. Als je een uitsluipende libelle of juffer fotografeert heb je genoeg tijd om een statief neer te zetten. Dat geldt ook voor als je ze in de vroege ochtend fotografeert. Doe dat echter wel heel voorzichtig want als je een stengel of spriet aanraakt kunnen ze verstoord worden.
Als je de tijd kunt nemen kun je ook werken met een macrolens en eventueel tussenringen om alle details, zoals druppels, zo dicht bij mogelijk in beeld te brengen.
Als je libellen en juffers overdag in het veld gaat fotograferen is het aan te raden om een macrolens met een lang brandpuntafstand te gebruiken. Liefst minimaal 100mm omdat je dan niet zo dicht bij kunt komen, langer is ideaal. Een telelens is ook een goede optie. Zo kun je voldoende afstand houden als je ze niet wilt verstoren of als ze op een moeilijk bereikbare plek zitten. Bijvoorbeeld in en om het water.
Libellen en juffers zitten vaak bij riet. Dit kan een onrustige achtergrond geven. Zoek het liefst een vrijstaande stengel of tak en wacht eventueel tot ze er op gaan zitten. Door een groot diafragma te kiezen wordt de achtergrond mooi onscherp en krijg je een foto met een zachte en rustige uitstraling. Ideaal gezien gebruik je dan ook een lens waarmee dit kan (de lichtsterke lenzen). Als je een groot diafragma (laag F-getal) gebruikt dan kan het zo zijn dat je niet de hele libelle scherp op de foto krijgt. Zorg in ieder geval dat je scherpstelt op de prachtige grote ogen. Deze wil je graag er uit laten springen.
Er zijn verspreid over het land meerdere goede locaties waar je altijd wel kans hebt op libellen en juffers. Zoals gezegd kun je ze zelfs in je eigen tuin treffen. Maar voor de wat zeldzamere soorten is het toch goed om wat specifiekere gebieden te bezoeken. Op de website van de vlinderstichting staan een aantal goede gebieden overzichtelijk op een landkaart. Zie de link:
Hieronder zal ik een paar gebiedjes kort uitlichten
Leersumse veld
Het Leersumse veld is een mooi en divers natuurgebied in de provincie Utrecht. Het bestaat uit stukjes bos, heide en vennen. Het is daarom ideaal landschap voor libellen, juffers, vlinders en andere insecten. Bijzondere soorten die je er onder andere kunt vinden zijn de venglazenmaker, de paardenbijter en de gewone oeverlibel.
Nationaal park Zuid Kennemerland
Het Nationaal park Zuid Kennemerland is een waar paradijs voor libellen. Er zijn maar liefst 40 soorten libellen en juffers gezien in het gebied. Het landschap bestaat uit duinen, bos en (aangelegde) kanalen en meertjes.
Je kunt hier onder andere de bruine winterjuffer vinden. De meeste juffers en libellen leven maar hooguit twee maanden als imago. De winterjuffer leeft een stuk langer en overwintert zelfs als volwassen libelle. Zo kun je in dit gebied zelfs in de herfst nog juffertjes vinden. Andere soorten zijn de vuurlibel, smaragdlibel en de glassnijder.
Nationaal park de Weerribben-Wieden
Dit natuurgebied in Overijssel is de beste plek voor het zien van libellen en juffers. Het is zelfs een van de beste gebieden van Europa om libellen te zien! Meer dan de helft van alle Nederlandse soorten komt hier voor. Het gebied is heel divers en er zijn verschillende stukken water zoals voedselarm en voedselrijk.
Door deze grote diversiteit is het voor veel soorten geschikt. Je kunt hier ook een fluiterbootje of kano huren om het gebied vanaf het water te verkennen. Dan waan je je helemaal in de wereld van de libellen. Vooral in het voorjaar kun je van vele libellen en juffers genieten. Maar ook in de zomer is het nog steeds een paradijs met verschillende soorten. Het is dus zeker aan te raden om dit mooie gebied eens te bezoeken.
Ontvang nu gratis het boek de 10 Bouwstenen van Betere Fotografie & Ontdek de Creatieve Lens
Gratis downloaden >>(klik op het geel)
- In deze 10 onmisbare stappen naar betere fotografie
- Duidelijke uitleg met inspirerende voorbeeldfoto’s
- 50+ pagina’s waardevolle tips
- Incl. E-book “Ontdek de Creatieve Lens”, nr. 1 aanrader (betaalbaar & geen verkoop van apparatuur)
- Sfeervolle voorbeeldfoto’s van cursisten, met deze lens gemaakt
- Ontvang gratis persoonlijk aankoopadvies op maat: 100% onafhankelijk
Wil jij je echt goed en snel ontwikkelen?
Volg mijn VIP Begeleidingsprogramma >>. Toegang tot alle Videocursussen, Cursus Macro & Closeupfotografie met stap-voor-stap-Sfeermethode, unieke Real-time Praktijkvideo’s (100% meekijken met mijn camera), Maandelijkse Inspiratie-opdracht, Maandelijkse Fotofeedback Video’s, deel foto’s met elkaar in de dagelijks actieve Kijk & Zie Community. Nu met extra Videocursussen.
Bekijk ook deze artikelen:
Stel onderaan je vragen
Scroll naar beneden.
- Ik reageer persoonlijk op jouw vraag (die met dit artikel te maken heeft) en ben 100% onafhankelijk. Er is geen belang bij wat jij koopt.
- Geef even wat informatie: je camera en lenzen die je hebt, wat je wil fotograferen en in welke omstandigheden (ook binnen?) en wat je budget ongeveer is.
Ook interessant voor anderen? Delen mag!
