Waarom worden mijn foto's onscherp? 5 oorzaken

Onscherpe foto’s, wat is de oorzaak? Onscherpe foto’s zijn vervelend omdat ze niet goed te herstellen zijn in de nabewerking. Er zijn verschillende oorzaken voor onscherpe foto’s. Wat dat betreft zijn onscherpe foto’s te vergelijken met ‘vermoeidheid’. Dat is een klacht die ook veel verschillende oorzaken kan hebben. In dit artikel deel ik de meest voorkomende oorzaken van onscherpe foto’s.

Voor je verder leest raad ik je trouwens aan om Gratis het boek De 10 Bouwstenen van Betere Natuurfotografie te downloaden >>(klik op het geel).

Ontdek de 10 onmisbare stappen voor krachtige & creatieve fotografie, mijn allerbeste aankoopadvies over de Creatieve Lens (betaalbaar en 100% onafhankelijk), voorkom een miskoop door aankoopadviezen, 50+ inspirerende foto’s met uitleg erbij.

Goed om te weten en uniek, alle adviezen over camera’s & lenzen op dit blog zijn 100% onafhankelijk. Geen belangen bij je aankoop, geen links naar of banden met camerawinkels. Ook word ik op geen enkele wijze gesponsord door cameramerken.

Onscherp is schade
Voor onscherpe foto’s geldt dat het niet goed te herstellen is in de nabewerking. Daarom kan je zeggen: “onscherp is schade”. Ook foto’s die weliswaar goed s cherp zijn geworden maar op de verkeerde plaats in je foto, zijn niet goed te herstellen. Ook hier is er dus schade.

1. Te lange sluitertijd uit de hand

Wie uit de hand fotografeert, trilt altijd een beetje. Het kan wat helpen om wat stabiliteit te zoeken, ergens tegenaan te leunen of je ellebogen in je zij plaatsen maar zo stil als een statief zullen wij mensen nooit worden.

Als het te lang duurt om een foto te maken, dan is het gevaar dat jij in de tussentijd hebt bewogen en dat de foto daardoor onscherp wordt.

Wanneer duurt het te lang om een foto te maken? Bij een te lange sluitertijd. Een te lange sluitetijd kan dus een oorzaak zijn dat sommige foto’s onscherp worden. Welke sluitertijd gebruik ik uit de hand? Als vuistregel kan je uit de hand een sluitertijd aanhouden van minimaal 1/60. Korter is ook veilig, bijvoorbeeld 1/125 in de tijdlijn hieronder. Alleen liever niet langer, zoals 1/30. Dan wordt het risico op onscherpe foto’s uit de hand groter.

Gebruik je een langere lens?
Met een langere lens van bijvoorbeeld 200 of 300 mm kan het nodig zijn om een nog wat kortere sluitertijd te gebruiken. Waarom? Een langere lens moet je zien als een lens met ‘een vergrootglas’ erin. Als wij mensen uit de hand fotograferen, dan trillen wij altijd een beetje. We zijn geen robot. Of je nu een lange of korte lens gebruikt uit de hand, je trilt dus altijd. Daarin zit niet zozeer het verschil. Waarin wel? Met een langere lens van  bijvoorbeeld 200 of 300 mm wordt elke minimale trilling die jij veroorzaakt uit de hand énorm uitvergroot door ‘het vergrootglas’ in die lange lens. Dus aan het uiteinde van zo’n 200 of 300 mm lens zijn het grote schokken geworden. Ik weet het, het is soms niet zo intuïtief (zelf ben ik juist een intuïtief persoon; daarom vond ik camera’s in het begin ook maar wennen) maar het kan beter zijn een wat kortere sluitertijd te gebruiken bij een langer lens.

Heb je een lens met beeldstabilisatie, dan helpt dit wel om minder last te hebben van je handtrillingen en minder snel een onscherpe foto te maken. Schakel de beeldstabilisatie dan ook in uit de hand. Wil je een langer lens kopen, dan is mijn nr. 1 tip voor onervaren mensen om die lange lens wel met beeldstabilisatie te kopen. Het gaat je wel helpen, zeker als je onervaren bent is het toch even wennen om op de juiste sluitertijden te letten. Als je lens je dan hierbij kan helpen, dan is dit soms het verschil tussen een scherpe of onscherpe (dus onbruikbare) foto.

Sommige compactcamera’s tonen in beeld een ‘handje’ als pictogram waaruit je kan afleiden dat je een te lange sluitertijd gebruikt en dat de foto daardoor onscherp kan worden.

2. Je stelt scherp met alle scherptelpunten in plaats van één

Camera’s hebben een aantal scherpstelpunten, de één heeft er meer dan de andere maar daar gaat het hier niet zozeer om. Misschien heb je wel eens gezien dat wanneer jij op de automatische stand fotografeert, je bij het half indrukken van de ontspanknop (dit doe je om scherp te stellen) van die verschillende (rode) puntjes of vakjes in beeld ziet die vaak ook wat verspringen. Je camera is dan aan het zoeken naar het onderwerp.

Wat je in feite doet is dit: jij laat de camera met alle scherpstelpunten die deze heeft zelf uitzoeken waarop moet worden scherpsgesteld. Het risico daarvan is dat de camera een object in beeld herkent als onderwerp, terwijl dat niet het onderwerp is waarop jij wilde scherpstellen. Je hebt dan een foto die wel scherp is geworden, maar op de (voor jou) verkeerde plek! En dat is ook schade, je krijgt het nooit meer echt goed.

Je neemt zelf niet het heft in handen en laat zoiets belangrijks als scherpstellen (als het niet goed gaat, heb je onherstelbare schade) aan de camera over. Wie meer fotografeert wil zélf die controle hebben.

Die controle krijg je door te gaan scherpstellen met één scherpstelpunt.

Of bij sommige camera’s (bijvoorbeeld een compactcamera) een zo klein mogelijk kadertje. Hoe kleiner, hoe preciezer. Hiervoor moet je niet meer op de automatische stand blijven fotograferen, want dan kan je niet goed zelf de controle nemen over het scherpstellen. Het is heel makkelijk en verleidelijk om in de automatische stand te blijven hangen, maar je zult dit soort problemen blijven ervaren. Het geeft frustratie, leer dus zelf je camera instellen.

3. Je gebruikt niet de juiste scherpstelmethode

Camera’s hebben verschillende scherpstelmethoden. Zo heeft een camera een manier van scherpstellen die optimaal is voor fotografie van stilstaande onderwerpen, zoals een stilleven, details uit de natuur, een portret (iemand die poseert of een huisdier dat stil zit) enzovoorts.

Camera’s hebben ook een stand die is gemaakt om scherp te stellen op bewegende onderwerpen. Die stand wordt gebruikt om te blijven scherpstellen op een onderwerp dat continu in beweging is. Termen verschillen per camera.

In de automatische stand van je camera kan je deze standen niet zelf kiezen en ben je overgeleverd aan een minder goede allround methode

De fabrikant weet heel goed dat wie begint met fotograferen, niet te veel keuzes moet hebben. Mensen weten nog niet wat ze moeten doen. Wat heeft de fabrikant verzonnen? Één allround scherpstelstand die ‘dan toch maar het beste is voor alle situaties’. Alleen wat is het nadeel van ‘allround’. Het is een compromis. Ik vergelijk dit tijdens mijn cursussen wel eens met een huisarts. Ik zeg dan: “Een huisarts weet van alles wat, maar van niks alles”. Je kunt niet alles even goed. Zelf heb ik bijvoorbeeld echt gekozen om fulltime met cursussen & workshops bezig te zijn en niet ook nog shoots en ook nog foto’s verkopen. Specialiseren. Dit geldt ook voor de scherpstelmethode. Een scherpstelmethode die echt gemaakt voor het scherpstellen op stilstaande onderwerpen of juist bewegende, presteert beter dan een te allround methode.

4. Je fotografeert vanaf statief met beeldstabilisatie aan

Dit voelt misschien wat onlogisch aan. Je fotografeert vanaf een statief, dan staat die camera toch gewoon goed stil? In principe wel ja (ik zie in de praktijk ook wel instabiele statieven trouwens maar dat is nu niet mijn punt). De beeldstabilisatie is gemaakt om jouw handtrilling tot op zekere hoogte ‘weg te werken’, om jou te helpen onscherpe foto’s te vooorkomen. Om trilling/beweging op te sporen gebruikt de beeldstabilisator zelf ook een beetje trilling. Vanaf een statief kan de beeldstabilisator gaan ‘zoeken’ (een beetje trillen dus) naar beweging en juist dat kan echt een onscherpe foto veroorzaken. Het gebeurt regelmatig dat mensen die met mij naar Den Bosch gaan om de avondsfeer te fotograferen per ongeluk toch de beeldstabilisatie op de lens (of in de body) aan laten staan. Verder doen ze alles goed en dan kan de foto toch onscherp worden.

Schakel dus standaard de beeldstabilisatie uit als je vanaf statief fotografeert.

5. Je stelt scherp op een onderwerp zonder contrast

Een camera houdt ervan om contrast te zien bij het scherpstellen. Wat bedoel ik met contrast? Een overgang met een lichtere naar een donkere tint. Jij leest nu deze tekst. Die tekst is zwart en de achtergrond van je beeldscherm is wit. Dat geeft een enorm contrast: er is een harde overgang van de zwarte tekst naar de witte achtergrond. Een camera kan goed scherpstellen op zo’n contrast, zo’n overgang van een donkere tint naar een lichtere.

Wat kan een camera slecht? Scherpstellen als er geen contrast is. Bijvoorbeeld: een effen vlak. Stel dat je scherp wil stellen op een effen vaas. Of het nu wit, zwart, paas of groen van kleur is. Dat maakt niet uit. Er is maar 1 tint voor een camera in die vaas. Er is geen overgang van donker naar licht. Dat vindt een camera heel moeilijk en dan hapert de camera vaka. Je voelt de camera dan wel met de motor zoeken om scherp te stellen en je hoort het ook vaak, maar het lukt de camera dan meestal niet. Focus dus bij voorkeur op iets met contrast. Je kunt ook scherpstellen op iets met contrast en de ontspanknop ‘half’ ingedrukt houden en dan voorzicht je compositie veranderen naar de gewenste. Zo heb je het voordeel van scherpstellen op iets met contrast (dat lukt de camera wel) én de flexibiliteit van daarna rustig je compositie veranderen.

Ontvang nu gratis het boek de 10 Bouwstenen van Betere Natuurfotografie & Ontdek de Creatieve Lens

Gratis Natuurfotografie Boek downloaden >> (klik op het geel)

• In deze 10 onmisbare stappen naar krachtige en creatieve natuurfotografie
• Duidelijke uitleg met 50+ inspirerende voorbeeldfoto’s met uitleg
• 50 pagina’s waardevolle tips
• Incl. E-book “Ontdek de Creatieve Lens”, nr. 1 aanrader (betaalbaar & geen verkoop van apparatuur)
• Sfeervolle voorbeeldfoto’s van cursisten, met deze lens gemaakt
• Ontvang gratis persoonlijk aankoopadvies op maat: 100% onafhankelijk

Wil jij je echt goed en snel ontwikkelen?

Volg mijn VIP Begeleidingsprogramma >>. Toegang tot alle Videocursussen met stap-voor-stap-uitleg, unieke Real-time Praktijkvideo’s (100% meekijken met mijn camera), Maandelijkse Inspiratie-opdracht, Maandelijkse Fotofeedback Video’s, deel foto’s met elkaar in de dagelijks actieve Kijk & Zie Community. Nu met extra Videocursussen.

Bekijk ook deze artikelen:

• Wat is sluitertijd?
• Wat is diafragma?
• Wat is ISO?

Stel onderaan je vragen

Scroll naar beneden. 

• Ik reageer persoonlijk op jouw vraag (die met dit artikel te maken heeft) en ben 100% onafhankelijk. Er is geen belang bij wat jij koopt.
• Geef even wat informatie: je camera en lenzen die je hebt, wat je wil fotograferen en in welke omstandigheden (ook binnen?) en wat je budget ongeveer is.

Ook interessant voor anderen? Delen mag!