Je kent het vast wel dat je een mooi landschap wil fotograferen maar dat de foto anders wordt dan in het echt. Dat je net die mooie lucht er niet op krijgt zoals je zou willen. De camera kan beperkingen geven. Maar daar is een oplossing voor, namelijk HDR fotografie. In dit blog leg ik je uit wat het precies is en hoe je het toepast zodat ook jij foto’s kan maken die perfect in balans zijn.
Voor je verder leest raad ik je trouwens aan om Gratis het boek De 10 Bouwstenen van Betere Natuurfotografie te downloaden >>(klik op de gele tekst).
Ontdek de 10 onmisbare stappen voor krachtige & creatieve fotografie, mijn allerbeste aankoopadvies over de Creatieve Lens (betaalbaar en 100% onafhankelijk), voorkom een miskoop door aankoopadviezen, 50+ inspirerende foto’s met uitleg erbij.
Goed om te weten en uniek, alle adviezen over camera’s & lenzen op dit blog zijn 100% onafhankelijk. Geen belangen bij je aankoop, geen links naar of banden met camerawinkels. Ook word ik op geen enkele wijze gesponsord door cameramerken.
Korte HDR-tips op een rij
- Met HDR-fotografie creëer je een goede balans in je foto qua belichting
- Gebruik de functie “Bracketing” op je camera om automatisch foto’s met verschillende belichtingen te maken
- Lees welke beelden en onderwerpen geschikt zijn voor HDR
- Zorg dat je weet hoe je software voor HDR-samenvoegingen goed kan gebruiken.
- Alternatieven die je kunt gebruiken om een HDR-effect te krijgen zonder nabewerking
Inhoud
Wat is HDR fotografie?
(1) De term HDR staat voor High Dynamic Range. Doel is om het dynamische bereik van je foto te vergroten zodat elk deel mooi belicht is. Zo komt het dichter bij wat je in werkelijkheid ziet. Details in zowel de donkere als de lichtere delen.
Bij HDR-fotografie worden meerdere foto's gemaakt met een verschillende belichting. Deze worden vervolgens samengevoegd tot één foto, een "superfoto" die meer details heeft in lichte en donkere delen dan wanneer je één foto zou maken.
(2) In vergelijking met het menselijk oog heeft een camera (of liever gezegd de sensor van de camera) maar een beperkt dynamisch bereik. Zo merk je bijvoorbeeld dat als je foto’s maakt met zonlicht dat er delen van de foto te licht of te donker worden.
(3) Donkere delen in de foto "lopen dicht" (geen details meer = puur zwart) en lichte delen kunnen overbelicht raken waardoor er geen contrast meer te zien is. Terwijl als je met je eigen ogen kijkt alles keurig in balans lijkt te zijn. Hoe groter het dynamisch bereik, des te meer verschillen in contrast er te zien zijn. Camera's worden steeds beter maar kunnen nog steeds niet zo goed omgaan met grote verschillen in licht en donker.
Waarom HDR fotografie?
(4) HDR fotografie gebruik je om je foto’s perfect in balans te brengen. Alles in de foto is zo goed mogelijk belicht en er zijn veel details te zien. De camera registreert het beeld anders dan dat wij dat met onze ogen zien. Wat wij als een adembenemende zonsondergang met veel kleur ervaren kan erg tegenvallen als je het terug ziet op een foto.
(5) Natuurlijk wil je zo een mooi beeld vastleggen zoals je het ziet. En zelfs met meer details dan we met onze ogen kunnen zien. Met een enkele foto heeft de camera vaak moeite met het licht en contrast. Als een deel van de foto goed belicht is moet je ergens anders inleveren.
(6) Voorbeeld is een landschap met een prachtige lucht. Als je op de lucht concentreert en deze op het oog goed belicht wordt de voorgrond vaak een donkere vlek waar geen details meer te zien zijn. Als je er voor kiest om de voorgrond goed te belichten raakt de lucht vaak overbelicht en spierwit.
Één enkele foto: de lucht is overbelicht, alles details zijn weg. De kleur en de sfeer verlies je. Het ziet er anders uit dan hoe het was. Minder mooi.
(7) Dit is natuurlijk niet het resultaat waar je op hoopte en dat kan nogal teleurstellend zijn. Om deze foto’s toch te maken zoals onze ogen het zien kun je de truc van HDR-fotografie toepassen waarbij alle delen in je foto perfect in balans zijn.
Wat heb je nodig voor HDR fotografie?
(8) Als je HDR foto’s gaat maken kun je het beste gebruik maken van een statief. Omdat je de foto’s gaat samenvoegen is het van belang dat je 3 of meer exact dezelfde foto’s maakt (heel soms kan het met 2 foto's maar vaak zijn er minimaal 3 nodig). Anders kun je nooit een scherpe en duidelijke foto krijgen.
Uit de hand is niet onmogelijk maar je verschuift wel snel en dan passen de foto's niet op elkaar. Ook kan je vanaf statief makkelijker werken met een lange sluitertijd die uit de hand voor een onscherpe foto zou zorgen.
(9) Een camera waarbij je handmatig de belichting in kunt stellen. Dus die je op een handmatige stand kunt zetten of op de diafragmavoorkeuzestand. Als je foto’s zwaar gaat onder of overbelichten doe je iets wat vreemd is voor de camera en in een automatische stand werkt het niet. Nóg beter is als je camera een stand heeft voor Bracketing. Daar leg ik zo meer over uit.
(10) Bij voorkeur heb je een camera die foto’s kan maken in RAW-bestand maar het kan zeker ook in JPEG. Tot slot heb je een computer nodig en software om de foto’s thuis samen te voegen tot een HDR bestand. Maar het begint natuurlijk met een mooi onderwerp die geschikt is om een HDR-foto van te maken. En weten wanneer je wel of geen HDR nodig hebt.
HDR-resultaat: 3 foto's zijn samengevoegd tot 1 foto met Photomatix. Nu is er wel detail in de lucht van de foto.
Welke beelden zijn geschikt voor HDR?
(11) HDR-fotografie is niet geschikt voor alle vormen van fotografie. Zo is een HDR foto van een dier of kind vaak niet handig. Omdat je drie afzonderlijke foto’s maakt is het van belang dat je onderwerp niet beweegt.
(12) Als je onderwerp beweegt dan krijg je nooit een scherpe of heldere foto als je ze over elkaar heen legt. Dit geldt dus bijvoorbeeld ook voor bloemen of bijvoorbeeld vlaggen in de wind. Ook dan zal het resultaat onscherp en onnatuurlijk worden.
(13) Dit effect wordt ook wel ghosting genoemd. Bij mensen, dieren of auto’s die verder weg zijn zal de beweging minder snel opvallen. Ook met een snelle sluitertijd kun je nog een beetje “smokkelen” met objecten die niet te veel bewegen. Bovendien kun je een en ander bewerken waardoor bewegende objecten wegvallen.
(14) Over het algemeen zijn compleet stilstaande beelden dus het beste geschikt voor HDR-fotografie. Denk aan een mooi landschap, een stadsgezicht of een kunstobject. De lucht en het licht spelen meestal een grote rol omdat juist deze extra naar voren komen in de HDR-foto. Maar denk bijvoorbeeld ook aan een mooie kerk waar het licht naar binnen valt.
Hoe maak je een HDR-foto?
(15) De eerste stap voor een HDR-foto is natuurlijk een mooi beeld uitzoeken. Doe eventueel vooronderzoek om te zien waar het licht mooi vandaan komt en wat een goede plek is. Ga het liefst op een dag of op een plek waar het niet te winderig is met oog op beweging. Ook bewegingen aan het statief kunnen voor onscherpte zorgen.
(16) Installeer jezelf door je statief neer te zetten. Zorg dat je stabiel en stevig staat. Gebruik het liefst een afstandsbediening. Zeker als je met langere sluitertijden werkt is ditbelangrijk om beweging van de camera te voorkomen. Zet de stabilisator van je lens uit omdat deze ook voor onnodige beweging kan zorgen.
(17) Fotografeer het liefst in RAW zodat de witbalans achteraf nog aan te passen is. Dit maakt alles een stuk eenvoudiger met nabewerken. Zet je ISO zo laag mogelijk. Omdat je meer details ziet bij het eindresultaat ga je ook eventuele ruis veel duidelijker zien. Zet je ISO heel laag om dit te voorkomen.
(18) Stel scherp op het punt dat je wilt benadrukken in de foto. Gebruik een vast diafragma en wijzig deze niet tijdens het maken van de foto’s. Zet je lens na het scherpstellen op de handmatige focus. Zo voorkom je opnieuw scherpstellen tussen foto’s door en blijft iedere foto dezelfde scherpte behouden.
(19) Maak eerst een testfoto en kijk of de belichting naar wens is. Check eventueel het histogram. Dit is de leidraad voor je andere foto’s. Nu kun je kiezen welke techniek je gaat gebruiken. Als je het handmatig doet dan doe je eerst de foto onderbelichten.
HDR foto: 3 foto's zorgen samen voor een goede belichting. Door de software zijn de kleuren wat heftig wat mij betreft.
(20) Vanaf de basisfoto ga je de foto 1 tot 2 stops onderbelichten. Maak de foto. Dan ga je weer terug naar de belichting waar je zojuist de basisfoto mee heb gemaakt. Ook deze foto maak je. Tot slot ga je vanaf je basisfoto 1 tot 2 stops overbelichten. Nu heb je drie foto’s met verschillende belichtingen.
(21) Een andere methode is de zogenaamde bracketing. Deze functie zit op veel camera’s. (Exposure) Bracketing is een Engelse benaming voor een reeks foto’s met verschillende belichting. In het Nederlands ook wel een belichtingstrapje genoemd.
(22) Je kunt deze stand op veel camera’s vinden. De naam kan per camera verschillen. Zo heet het bij Canon AEB (Automatic exposure bracketing) en bijvoorbeeld bij Nikon en Sony BKT. Je kan in deze stand aangeven hoe veel stops je per foto wil onder- of overbelichten. Deze functie vindt je alleen bij de handmatige standen van je camera, bijvoorbeeld AV of M.
(23) Voordeel van bracketing is dat je automatisch en achter elkaar opnames kunt maken met verschillende belichtingen. Als je camera op statief staat hoef je hem tussendoor niet meer aan te raken en verklein je de kans op beweging. Als je een snelle sluitertijd hebt zou je zelfs een reeks foto’s uit de hand kunnen maken (let hierbij wel heel goed op beweging van je handen).
(24) Nu heb je dus drie foto’s met verschillende belichtingen. Als je wat meer geoefend bent kun je ook kiezen voor vijf verschillende foto’s. Het uiteindelijke samenvoegen gebeurd thuis met behulp van een fotoprogramma. Hieronder leg ik je uit hoe je dat doet.
HDR-resultaat van cursist Linda van Westrenen
Foto’s samenvoegen tot HDR
(25) Sommige camera’s of zelfs smartphones beschikken tegenwoordig over de functie “foto samenvoegen naar HDR”. Dit lijkt ontzettend handig maar de ervaring leert dat het gebruik van een speciaal programma veel mooiere resultaten oplevert omdat je veel meer zelf in de hand hebt.
Als je echt beginner bent kan je wel starten met de HDR-stand op je camera. De camera voegt dan meerdere foto's zelf direct samen tot één foto, een eindresultaat zonder dat je software nodig hebt om na te bewerken. De resultaten kunnen soms wel minder mooi zijn en afhankelijk van je camera kan je wel of geen eigen instellingen kiezen (zoals diafragma of ISO of het verschil in belichting tussen de foto's).
(26) Alle programma’s of functies om HDR-foto’s samen te voegen hebben wel iets gemeen. Zo krijg je altijd een schermpje te zien waar je 3 of meer foto’s kunt uploaden om samen te voegen. Meestal kun je hier ook dingen aanvinken als ruisreductie en deghosting (reduceren van bewegende objecten).
(27) Je kan vaak ook aangeven om de foto’s uit te lijnen zodat ze zo goed mogelijk op elkaar aansluiten. Aansluitend opent er meestal een scherm waar je nog handmatige aanpassingen kunt doen. Denk aan de kleuren, compressie, licht enz. Hier kun je ook bepalen of je een natuurlijk effect wilt of misschien meer artistiek.
Software voor HDR
(28) Een van de programma’s die je prima kunt gebruiken is Photoshop. Onder Bestand > Automatisch, staat het kopje “Samenvoegen tot HDR Pro”. In het schermpje dat verschijnt kun je 3 of meer foto’s uploaden. In het scherm wat daarna in beeld komt kun je nog wat schuiven met verschillende balkjes om per foto te zien wat het beste resultaat geeft. Als je tevreden bent sla je de foto op.
(29) In Lightroom selecteer je je drie foto’s en kies je Foto > Samenvoegen > HDR. Nu kun je een aantal dingen bewerken. Zo kun je de foto’s uitlijnen om (minimale) beweging te corrigeren, automatisch tinten laten zien als uitgangspunt en “schimmen” oftewel ghosts verwijderen.
Voor de laatste heb je verschillende opties die je per foto kunt bekijken. Tot slot voegt Lightroom de foto’s samen met “stapel maken” tot HDR-DNG bestand. De andere “brackets” blijven verborgen onder het HDR-DNG bestand om het overzichtelijk te houden.
(30) Je hebt ook programma’s die uitsluitend gericht zijn op het omzetten naar HDR. Photomatix is hier een goed voorbeeld van. Omdat het programma zich uitsluitend richt op HDR zijn er veel mogelijkheden. Je kunt Photomatix eerst gratis uitproberen.
Er zijn veel voorgeprogrammeerde mogelijkheden te kiezen om te testen op je foto. Zo kun je onder andere kiezen voor een natuurlijk, realistisch en artistiek effect. Je kan daarna nog handmatig aan de schuifjes schuiven om het beeld dat je voor ogen hebt nog meer te perfectioneren.
(31) Probeer gerust van alles uit. Al doende leer je er steeds beter mee te spelen. Bovendien is het effect bij iedere foto weer anders en kijk je meestal per foto wat mooi is of wat goed past. Je kan naast kunstzinnige foto’s die bijna op een schilderij lijken bijvoorbeeld ook zwart/wit foto’s maken met veel details en diepte.
Voordelen en nadelen van HDR
(31) Deze techniek lijkt de perfecte manier van fotograferen. Maar natuurlijk zitten er ook nadelen aan. Hier bespreek ik een paar voor- en nadelen van HDR-fotografie. Een van de nadelen is dat het een stuk bewerkelijker is dan een “gewone” foto maken. Er komt veel bij kijken om een HDR foto te maken.
(32) Nog een nadeel van HDR fotografie is dat je het resultaat pas thuis, na de samenvoeging en bewerking van de foto, te zien krijgt. Het is in het veld vrij lastig in te schatten of het resultaat echt mooi gaat zijn. Aan de andere kant heeft het zo zijn charme. Toen we nog met rolletjes fotografeerde zag je ook immers niet meteen het resultaat.
(33) Voordeel van HDR is dat je een perfecte belichting krijgt met een hoog dynamisch bereik en veel contrast. Zo kun je ook in lastige omstandigheden qua licht toch nog een heel mooi effect krijgen. Het komt veel dichter bij wat je met je menselijke oog ziet en gaat soms zelfs nog verder qua details.
(34) Nog een leuk voordeel is dat je heel creatief of artistiek kunt zijn met HDR- foto’s. Je kunt het effect erg overdrijven waardoor het meer op een schilderij lijkt dan op een foto. Ook met zwart/wit kun je ver gaan door veel contrast en details toe te voegen. Zo kun je een foto van een lief huisje ineens omtoveren naar een scéne uit een horrorfilm.
(35) Voor sommige mensen kan dit meteen een groot nadeel zijn en een obstakel om überhaupt met HDR-fotografie te beginnen. Sommige mensen vinden het nep, overdreven en gewoon simpelweg niet mooi. Je kan HDR echter zo veel of zo weinig overdrijven als je zelf wilt. Je kunt ook erg natuurlijk ogende beelden creëren maar wel met de voordelen van een groot dynamisch bereik.
Door zowel een grijsfilter als een grijsverloopfilter te gebruiken kan ik en het water laten stromen (grijsfilter) en ook de lucht goed belichten (grijsverloopfilter). Dit is moeilijk met HDR omdat ik dan 3 foto's zou krijgen met verschillend water die moeten worden samengevoegd.
Alternatieven voor HDR
(36) HDR-fotografie heeft dus zo zijn nadelen en niet iedereen is er groot fan van. Gelukkig zijn er wel een paar alternatieven waardoor je niet de hele avond achter je computer zit na te bewerken, maar toch min of meer hetzelfde effect kan bereiken als met HDR-fotografie.
(37) Een van de alternatieven is het werken met een grijsverloopfilter. Een grijsverloopfilter heeft aan één kant een grijs deel. Dit betekent dat het licht aan één kan van de foto beperkt wordt. Als je een landschap fotografeert met een lichte lucht en een donkerdere voorgrond kun je prima een grijsverloopfilter gebruiken.
(38) De grijsverloopfilter zorgt er voor dat de lucht, die anders overbelicht zou raken, er donkerder uitkomt op de foto. Nu kun je zorgen voor een goede belichting op de voorgrond, zonder dat de lucht meteen erg overbelicht raakt op de foto. Hiermee bereik je dus een goede balans in de foto waar je anders HDR voor had moeten gebruiken.
(39) Grijsverloopfilters zijn er in allerlei soorten en maten en voor verschillende diameters van lenzen. Je kunt zowel lichtere (zachte) als donkerdere (harde) filters kopen die allemaal een ander effect hebben op de uiteindelijke foto. Zorg wel dat je filters van goede kwaliteit koopt voor het beste resultaat.
(40) Als je een object van relatief dichtbij aan het fotograferen bent kun je nog een andere techniek gebruiken, namelijk invulflitsen. Als de lucht erg licht overkomt kun je de foto iets onderbelichten. Door te flitsen maak je de voorgrond juist weer lichter. Ook dit kan een foto opleveren die meer in balans is qua belichting.
Een nadeel van grijsverloopfilters is dat de kleur beinvloed kan worden (vooral bij goedkopere filters). Scherpte kan ook iets afnemen, maar dit is eigenlijk vooral een probleem als je meer filters gaat combineren (3 is bijvoorbeeld vaak te veel). Ook filter je alles mee. Als je een object hebt dat uitsteekt in de lucht (bijv. een boom of berg of toren), dan wordt die "meegefilterd". Dit wordt dan gewoon te donker en is lastig goed te krijgen in de nabewerking.
Een ander nadeel is dat filters veel wind kunnen vangen en ook lastig zijn bij regen. Je kan de zonnekap niet meer gebruiken, waardoor je filter snel vol druppels zit. Dit krijg je soms niet meer mooi schoon.
Zelf gebruik ik graag filters als het kan. Ik heb direct een goed resultaat, heb minder nabewerking nodig en dat past bij mij. Soms kan het echter niet en dan gebruik ik HDR.
(41) Een andere optie is het gebruik van luminosity masks. Je maakt verschillende belichtingen en die voeg je dan handmatig met Photoshop samen in lagen. Zo ben je zelf meer de baas over het eindresultaat (meer dan bij HDR waarbij je de software het werk laat doen) en je hebt geen grijsverloopfilters nodig.
Nadeel is dat dat wel wat photoshop-vaardigheden vergt en dat is niet voor iedereen even toegankelijk of makkelijk. Niet iedereen vindt het ook leuk om veel met nabewerking bezig te zijn. Zelf beperk ik dit ook graag.
Ontvang nu gratis het boek de 10 Bouwstenen van Betere Natuurfotografie & Ontdek de Creatieve Lens
Gratis Natuurfotografie Boek downloaden >> (klik op het geel)
- In deze 10 onmisbare stappen naar krachtige en creatieve natuurfotografie
- Duidelijke uitleg met 50+ inspirerende voorbeeldfoto’s met uitleg
- 50 pagina’s waardevolle tips
- Incl. E-book “Ontdek de Creatieve Lens”, nr. 1 aanrader (betaalbaar & geen verkoop van apparatuur)
- Sfeervolle voorbeeldfoto’s van cursisten, met deze lens gemaakt
- Ontvang gratis persoonlijk aankoopadvies op maat: 100% onafhankelijk
Wil jij je echt goed en snel ontwikkelen?
Volg mijn VIP Begeleidingsprogramma >>. Toegang tot alle 400+ Videolessen, stap-voor-stap uitleg, unieke Real-time Praktijkvideo’s (100% meekijken met mijn camera), Maandelijkse Inspiratie-opdracht, Maandelijkse Fotofeedback Video’s, deel foto’s met elkaar in de dagelijks actieve Kijk & Zie Community. Nu met extra Videocursussen.
Ook leer ik je stap voor stap hoe je mooie HDR of bracketing foto's maakt.
Meer populaire artikelen
Stel onderaan je vragen over HDR of bracketing & krijg persoonlijk aankoopadvies op maat
Scroll naar beneden.
- Ik reageer persoonlijk op jouw vraag (die met dit artikel te maken heeft) en ben 100% onafhankelijk. Er is geen belang bij wat jij koopt.
- Geef even genoeg informatie (hoe meer, hoe beter): je camera en lenzen die je hebt, wat je wil fotograferen en in welke omstandigheden (ook binnen?) en wat je budget ongeveer is.
