Wat is ISO in fotografie? (met video)

Joris Dijkema

ISO,  wat is het? Waarvoor is het belangrijk? Welke waarden kent ISO? Met welke ISO-waarden kun je het beste fotograferen? Wanneer verhoog je je ISO-waarde? Wat is ruis? Deze vragen en meer komen aanbod in dit artikel :). Bekijk zo ook mijn video.



Voor je verder leest raad ik je trouwens aan om Gratis het boek De 10 Bouwstenen van Betere Fotografie te  downloaden  >>(klik op de gele tekst). 

Ontdek de 10 onmisbare stappen voor krachtige & creatieve fotografie, mijn allerbeste aankoopadvies over de Creatieve Lens (betaalbaar en 100% onafhankelijk), voorkom een miskoop door aankoopadviezen, 50+ inspirerende foto’s met uitleg erbij.

Bekijk hieronder een video over ISO uit mijn VIP Programma


Inhoudsopave

Wat is ISO in fotografie?

ISO is de lichtgevoeligheid van je camerasensor. Dit bepaalt hoe snel je sensor reageert op het licht dat erop valt.

Deze omschrijving is misschien nog niet meteen duidelijk voor je. Laat ik ISO daarom verduidelijken door nog even kort aan te halen wat nodig is voor de belichting van je foto. Om te fotograferen is altijd licht nodig. Als het om de belichting van je foto gaat dan is het aan jou als fotograaf de taak om te regelen dat de foto goed wordt belicht, dat wil zeggen dat je geen foto wil die te licht is (overbelicht), geen foto wil die te donker is (onderbelicht) maar een foto die precies goed is belicht. Niet te licht, maar ook niet te donker. Natuurlijk kun je in de nabewerking foto’s (tot op zekere hoogte) nog lichter en donkerder maken, maar het uitgangspunt is dat je de belichting al tijdens het fotograferen zo goed mogelijk regelt.

Hoe werkt de belichting van je foto? Het licht bereikt via je objectief (veel mensen noemen dit hun lens) de sensor in je camera. Hierbij spelen je diafragma en je sluitertijd een belangrijke rol. De hoeveelheid licht die jouw objectief doorlaat, wordt geregeld met het diafragma. Het diafragma kun je meer openen of meer sluiten. De sluitertijd bepaalt hoe lang het licht op jouw camerasensor valt.

En de ISO dan? De ISO is naast het diafragma en de sluitertijd het derde begrip in de belichtingsdriehoek. Samen bepalen deze drie begrippen dus de belichting van je foto’s. De ISO is de lichtgevoeligheid van je camerasensor. Met de ISO – die op verschillende waarden kan worden ingesteld – wordt bepaald hoe snel (gevoelig) de sensor reageert op het binnenkomende licht.

Met je ISO kun je de sensor in je camera met een druk op de knop gevoeliger of juist minder gevoelig maken voor het licht dat erop valt. Als je buiten op een zonnige dag fotografeert, dan kun je met een lage ISO-waarde fotograferen. De sensor is op die manier minder gevoelig voor het licht dat erop valt. Zou de sensor op deze zonnige dag heel gevoelig voor het licht zijn ingesteld (hoge ISO-waarde), dan zou je foto overbelicht raken. Er komt op zo’n zonnige dag namelijk veel licht door je objectief. Is er juist minder licht, dan kun je je ISO-waarde verhogen. Je sensor wordt gevoeliger voor het beperkte licht dat er is. Zo kun je toch een goed belichte foto maken (en voorkom je dus een onderbelichte, te donkere foto).

Kijk eens wat een verschil in beeldkwaliteit. Links mooie kwaliteit op ISO 100 en rechts veel minder goede kwaliteit. Verlies van scherpte en details en meer korreligheid (ruis).

Eigenlijk moet je de foto’s echt op 100% weergave bekijken om het verschil te zien in beeldkwaliteit. Onderaan dit artikel zie je die verschillen heel duidelijk! Houd nog even vol ;-).

Houd dus nog even vol. Ik weet het, het is even een gedoe met je instellingen. Dat vond ik zeker ook, ik ben namelijk van nature niet gek op techniek maar ben juist heel intuïtief.

ISO is de ASA van de vroegere filmrolletjes

Vroeger, toen er nog geen digitale fotografie bestond – had je een filmrolletje nodig om te fotograferen. Het filmrolletje werd belicht en niet zoals in digitale fotografie de camerasensor. Het filmrolletje had een bepaalde ASA-waarde. Als je wilde fotograferen bij weinig licht (bijvoorbeeld ’s avonds) dan had je een filmrolletje met een hogere ASA-waarde nodig. In de digitale fotografie is een filmrolletje niet meer nodig. Om een foto te maken is het nu de sensor in je camera die het licht opvangt en dit kort gezegd vertaalt in een foto.

ISO wordt uitgedrukt in een getal: de ISO-waarde

Net zoals het diagragma en de sluitertijd kan de ISO op een bepaalde waarde wordt ingesteld en die waarde wordt aangegeven met een getal. Dit zijn veel voorkomende ISO-waarden (van laag naar hoog):

ISO 100 | ISO 125 | ISO 160 | ISO 200 | ISO 250 | ISO 320 | ISO 400 | ISO 500 | ISO 640 | ISO 800 | ISO 1000 | 1250 | ISO 1600 | ISO 2000 | ISO 2500 | ISO 3200 | ISO 4000 | ISO 5000 | ISO 6400

Op sommige camera’s vind je een knop waarmee je de ISO-waarde kunt instellen en soms moet je dit doen via het menu of door eerst op een knop te drukken die jou belangrijke functies van je camera toont. Vervolgens zoek je naar de functie ISO.

Wat is de beste ISO-waarde om mee te fotograferen?

Het uitgangspunt is dat je op een zo laag mogelijke ISO-waarde fotografeert en alleen ophoogt als het nodig is.

Bij de meeste camera’s is de laagste ISO-waarde 100 en soms ISO 200. De beeldkwaliteit van je foto is bij zulke lage ISO-waarden het hoogste. Daarom fotografeer je bij voorkeur op de laagst mogelijke ISO-waarde.

Hoge ISO, meer ruis

Het fotograferen met een hoge ISO-waarde heeft een belangrijk nadeel. Er ontstaat meer ‘ruis’ in je foto, de foto gaat er korrelig uitzien en verliest details.

De beeldkwaliteit van je foto neemt dus af als je met een hogere ISO-waarde fotografeert. Heel algemeen geldt dat vanaf ISO 400 en hoger de ruis steeds meer zal toenemen maar dit verschilt erg per camera.

Heel algemeen geldt dit:

Hoe nieuwer een camera, hoe beter de camera presteert bij weinig licht (met een hogere ISO). Ook zijn duurdere camera’s hier vaak beter in.

Hoe lenzen ook invloed hebben op ISO

Hoe hoog jij je ISO-waarde moet instellen (of hoe hoog de camera dit automatisch doet in de automatische stand) hangt ook af van je lens. Door sommige lenzen kan namelijk gewoon meer licht (groter diafragma mogelijk). En als er heel veel licht door een lens kan, dan komt er dus heel veel licht via het diafragma naar de camera en dan hoeft de ISO van je camera minder hoog te worden ingesteld. Met zoveel licht dar naar binnen komt is het niet nodig de camera heel gevoelig te maken voor het licht. De ISO kan dus wat lager blijven en dat geeft meer beeldkwaliteit.

Grotere camerasensor, betere ISO-prestaties

De camera’s van nu presteren dus steeds beter op hogere ISO-waarden. Als je een camera van nu vergelijkt met een camera van 4 jaar geleden, dan zijn de ISO-prestaties veel beter geworden. Wel is het zo dat er ook nu veel verschil is tussen de ISO-prestaties van camera’s.

In het algemeen geldt ook dat hoe groter de sensor in je camera is,  hoe beter de prestaties zijn op hogere ISO-waarden (bij weinig licht).

Een compactcamera heeft een kleine sensor en presteert daarom minder goed op een hogere ISO-waarde. Een telefoon heeft ook een kleinere sensor en zal eerder last hebben van ruis in situaties van weinig licht.

Spiegelreflex– of systeemcamera‘s hebben een grotere sensor en presteren beter op hogere ISO-waarden. Ook tussen spiegelreflex- en systeemcamera’s onderling zijn er verschillen in ISO-prestaties. De zogenaamde professionele fullframe-camera’s hebben een grotere sensor en leveren betere ISO-prestaties. Het verschil in beeldkwaliteit tussen een beginnerscamera en een professionele camera wordt groter bij weinig licht.

In reviews worden camera’s vaak vergeleken op basis van hun ISO-prestaties. Als je begint is dit nog niet zo belangrijk.

Verschil tussen hoge en lage ISO: bekijk het zelf!

Hieronder zie je verschillende foto’s die ik telkens met een hogere ISO-waarde heb genomen, beginnend bij ISO 100 en oplopend tot maar liefst ISO 51200 (Camera: Canon EOS 1-DX). Het zijn onscherpte beelden omdat verscherpen van foto’s (met fotobeweringsprogramma’s) ook wat ruis geeft.

Bedenk wel dat de foto’s hieronder een uitsnede zijn van de foto op 100 %. Dat is dus een stuk van de foto in ware grootte. Heb jij wel eens je digitale foto in ware grootte bekeken? Dat is een extreem grote foto. Normaal gesproken beoordeel je een foto niet op dat formaat, maar als het om ruis gaat beoordeel je de foto in ware grootte. Het verlies in beeldkwaliteit valt normaal dus minder op dan wanneer je de foto zo groot onder de loep neemt…

ISO 100, de laagste ISO-waarde.

ISO 200, verschil is niet te zien.

Op ISO 400 worden eerste tekenen van ruis worden zichtbaar, maar het is nauwelijks te zien.

Iso 800, de ruis begint wat toe te nemen, je ziet iets meer korreligheid.

ISO 1600, de ruis wordt wat duidelijker, met name in het groen aan de zijkanten zie je het beter. Ruis is er altijd meer in donkere delen.

ISO 3200, meer korreligheid van bij ISO 1600.

ISO 6400, nog meer ruis. Ook aan de kop van de kat zelf is het beer te zien.

ISO 12.800, aan de zijkanten zie je met name in het donkergroen veel ruis.

ISO 25.600, de ruis is overal erg sterk aanwezig.

ISO 51.200, de ruis is hier zo aanwezig dat dit eigenlijk niet meer goed bruikbaar is.

De allerhoogste ISO-waarde zit wel op je camera, maar is eigenlijk niet goed bruikbaar. Die wordt dan ook zo goed als niet gebruikt. Waarom bestaat deze dan? Omdat het verkoopt. De fabrikant kan zeggen: kijk, deze camera kan maar liefst tot ISO blabla.

Hoge ISO-waarde: soms de beste keuze

Hoewel het uitgangspunt is om met een zo laag mogelijke ISO-waarde te fotograferen om de ruis te beperken, is fotograferen met een hoge ISO-waarde soms toch de beste keuze. Op zonnige dag is er zoveel licht dat je met een lage ISO-waarde kunt fotograferen, maar er zijn nu eenmaal situaties waarin er weinig licht is. Bijvoorbeeld op een bewolkte dag, binnen, in een donkere kerk of in een sporthal.

Je kunt in situaties met weinig licht je ISO-waarde verhogen. De sensor wordt daardoor gevoeliger voor het licht dat erop valt.

Een hoge ISO-waarde is dus een ontspappingsmogelijkheid om bij weinig licht toch een goed belichte foto te maken.

Wees niet te bang om met een hoge ISO-waarde te fotograferen als het nodig is.

Weet je nog niet wat de invloed is van diafragma en sluitertijd op je foto’s, bekijk dan de artikelen over diafragma en sluitertijd.

Ontvang nu gratis de 10 Bouwstenen van Betere Fotografie



Gratis het boek De 10 Bouwstenen van Betere Fotografie  downloaden  >>(klik op de gele tekst).

IIn deze 10 onmisbare stappen naar betere fotografie

  • Gewoon duidelijk taal & overzichtelijk
  • 50+ pagina’s waardevolle tips
  • Inspirerende foto’s met uitleg erbij
  • Ontdek de “Creatieve Lens” die ik iedere beginner aanraad (betaalbaar!)
  • Sfeervolle voorbeeldfoto’s, met deze lens gemaakt
  • Geldbesparende aanraders/afraders over camera’s & lenzen: 100% onafhankelijk

Wil jij je echt goed en snel ontwikkelen?

Volg mijn VIP Begeleidingsprogramma >>. Toegang tot alle Videocursussen met stap-voor-stap-uitleg, volledige cursus Van Automatische Stand naar Resultaat, unieke Real-time Praktijkvideo’s (100% meekijken met mijn camera), Maandelijkse Inspiratie-opdracht, Maandelijkse Fotofeedback Video’s, deel foto’s met elkaar in de dagelijks actieve Kijk & Zie Community. Nu met extra Videocursussen.

Bekijk ook deze basisartikelen

Stel onderaan je vragen of laat een leuke reactie achter

Scroll naar beneden. 

  • Ik reageer persoonlijk op jouw vraag (die met dit artikel te maken heeft) en ben 100% onafhankelijk. Er is geen belang bij wat jij koopt.
  • Geef even wat informatie: je camera en lenzen die je hebt, wat je wil fotograferen en in welke omstandigheden (ook binnen?) en wat je budget ongeveer is.

Ook interessant voor anderen? Delen mag!