Scherpe foto's maken: 22 Tips

Het maken van scherpe foto’s is iets wat elke fotograaf wil maar dit onder de knie krijgen kan soms best wel lastig zijn. Hoe maak je scherpe foto’s? Wil jij de basiskennis krijgen om een echt scherpe foto te maken? Dan is dit de blog voor jou. Ook gaan we verder op in het artikel in op iets geavanceerdere technieken om scherpe foto’s te krijgen. Nu al benieuwd naar de tips? Lees dan snel verder

Voor je verder leest raad ik je trouwens aan om  Gratis het boek De 10 Bouwstenen van Betere Natuurfotografie te  downloaden  >>(klik op de gele tekst).

Ontdek de 10 onmisbare stappen voor betere fotografie, mijn allerbeste aankoopadvies over de Creatieve Lens (betaalbaar en 100% onafhankelijk), voorkom een miskoop door aankoopadviezen, tips over techniek en boordevol inspirerende foto’s met uitleg erbij.

Goed om te weten en uniek, alle adviezen over camera’s & lenzen op dit blog zijn 100% onafhankelijk. Geen belangen bij je aankoop, geen links naar of banden met camerawinkels. Ook word ik op geen enkele wijze gesponsord door cameramerken.

Inhoud

Wil je specifiek leren hoe je scherpe foto’s maakt voor landschapsfotografie? Lees dan mijn uitgebreide blog hierover: “Scherpstellen bij landschapsfotografie”.

1. Welke sluitertijd?

De allereerste stap om een scherpe foto te krijgen is het instellen van je sluitertijd, maar wat is de sluitertijd precies? De sluitertijd is de tijd dat de sensor in jouw camera blootgesteld is aan het licht. Dus hoe sneller je sluitertijd hoe minder lang je sensor is blootgesteld aan het licht.

De sensor is het component van de camera die uiteindelijk het licht omzet in een digitale foto. Een direct gevolg van een snelle sluitertijd is dat het makkelijker is om een scherpe foto te maken, de sensor heeft dan namelijk minder tijd om te bewegen en dus een onscherpe foto te creëren.

Vaak is de oorzaak van onscherpe foto’s het kiezen van een te lange sluitertijd, hoe langer de sluitertijd hoe meer tijd de sensor heeft om te bewegen. Een aantal redenen voor het bewegen van de sensor zijn trillingen uit de hand of de wind uit te omgeving.

Er is een soort regel voor het fotograferen vanuit de hand. In theorie kies je een sluitertijd met een noemer die groter is dan de brandpuntafstand van de lens. Een aantal voorbeelden zijn:

• Als je een lens hebt met een brandpuntafstand van 50mm dan wil je een sluitertijd van 1/60 of sneller gebruiken.
• Wanneer je een lens met een brandpuntafstand van 100mm hebt dan wil je een sluitertijd gebruiken van 1/125 of sneller.
• Wanneer je een lens met een brandpuntafstand van 200mm hebt dan wil je een sluitertijd gebruiken van 1/250 of sneller.

Let wel op dat hoe sneller je sluitertijd is, hoe groter je je diafragma moet instellen of een hogere ISO moet gebruiken. Wat deze instellingen zijn gaan we zo verder op in.

2. Welk diafragma?

Het diafragma is een belangrijke instelling binnen de fotografie maar al helemaal wanneer je een scherpe foto wilt neerzetten. Maar wat is het diafragma eigenlijk? Het is de opening van de lens, maar wat doet dit dan? Het bepaalt dus de hoeveelheid licht die de lens binnen komt maar waarom zou je het diafragma dan niet helemaal openzetten?  Elke lens heeft een soort sweet spot qua scherpte, het maximale diafragma is vaak dus minder scherp dan een wat kleiner diafragma.

Ook bepaalt het diafragma mede de scherptediepte, de scherptediepte bepaalt hoe veel van de afbeelding scherp is, hier gaan we zo nog dieper op in.

Hoe lees je het diafragma eigenlijk af? We hebben het al gehad over een groot diafragma maar hoe dit genoteerd wordt is een beetje counter-intuïtief. Een groot diafragma wordt namelijk aangegeven met een klein f getal, denk aan f/1.8 of f/2.8. Een klein diafragma wordt daarentegen aangegeven met een groot f getal, denk aan f/16 of f/22. De hiervoor genoemde sweet spot licht vaak tussen de f/8 en f/11.

3. Beweging van je camera

Wanneer je camera beweegt wanneer je sensor blootgesteld is aan het licht en dus een foto aan het maken is resulteert dit vaak in een onscherpe foto. De manier waarop je je camera vasthoudt heeft ook veel invloed op beweging van de camera.

Vanuit de hand de camera vasthouden doe je eigenlijk het liefst met 2 handen, je rechterhand op de grip van de camera en je linkerhand ondersteund de lens. Voor extra stabiliteit kan je je elleboog van je linkerarm laten rusten op een object of tegen jezelf aan duwen. Voor nog meer stabiliteit kan je tegen een muur of een ander solide object leunen.

4. Beweging van het onderwerp

Soms heb je te maken met bewegende onderwerpen, bijvoorbeeld wanneer je dieren of sport wilt fotograferen. Wanneer je bewegende onderwerpen wilt fotograferen wil je vaak een snelle sluitertijd zodat het moment wordt ‘bevroren’. Zoals eerder gezegd kan een snelle sluitertijd in niet correct belichte foto’s resulteren.

In ons geval zullen dit vaak onderbelichte foto’s zijn, wanneer dit gebeurt wil je een kleiner f getal gebruiken voor je diafragma of een hogere ISO-waarde om te compenseren voor de sluitertijd. Bij gebrek aan woorden verder ingaan op gevolg van hogere ISO

5. Scherptediepte

De scherptediepte geeft aan hoeveel van de foto scherp is, een goed voorbeeld is wanneer je een auto wilt fotograferen. Een auto is gemiddeld 4 meter lang, je wilt dan ook de hele auto scherp in beeld hebben. Wanneer je een auto met je diafragma maximaal open fotografeert is het achterste deel van de auto onscherp (mits je op de voorkant scherpstelt).

Om de hele auto scherp te krijgen wil je dus wat meer scherptediepte, dit kan je doen door een kleiner diafragma te kiezen en in het midden van de auto scherp te stellen. Nu maak je optimaal gebruik van de scherptediepte van je diafragma. Als je meer de diepte in wilt gaan over scherptediepte raad ik het hiervoor benoemde blog aan: “Scherpstellen bij landschapsfotografie”.

6. Beste scherpstelmethode

Elke camera beschikt wel over een aantal verschillende scherpstelmethodes, maar wanneer gebruik je nou welke? We gaan beginnen met Canon zijn One Shot AF en AF-S voor Nikon, Sony en Fuji (bij Olympus/Panasonic S-AF en C-AF).  Ze hebben een andere naam maar beschrijven beide hetzelfde, deze modi zijn bedoeld om eenmalig scherp te stellen op je onderwerp.

Wanneer dit onderwerp zich beweegt zal de camera niet opnieuw scherpstellen. Als je opnieuw scherp wilt stellen moet je de sluiterknop opnieuw half indrukken. Voor de wat gevorderde fotografen is mijn artikel over “Back Button Autotocus” misschien wil interessant, ik leg hier andere manieren uit om te focussen.

Door naar continu autofocus, deze staat bekend bij Nikon/Sony/Fuji onder de naam AF-C, bij Canon onder de naam AI Servo AF. Deze modus is het beste wanneer je bewegende onderwerpen wilt fotograferen, de camera blijft namelijk scherpstellen op je onderwerp ook wanneer deze beweegt.

Maar je vraagt je nu misschien af waarom je dan niet altijd deze modus gebruikt, er zitten een aantal nadelen aan, om te beginnen met batterij. Continu-AF kost meer rekenkracht en dus ook elektriciteit, je batterij zal dus sneller leeg raken. Continu-AF focust dus constant dit houdt echter ook in dat hij vaak focus verliest, dus wanneer je statische onderwerpen fotografeert kan dit nadelig werken.

De derde en laatste focus modus is een hybride vorm tussen de hiervoor besproken 2 modi. Deze hybride vorm van autofocus staat bij Nikon bekend als AF-A, bij Canon als AI Focus AF en bij Sony als Continuous AF.

Deze modus wisselt intelligent tussen de hiervoor genoemde 2 modi, als standaard staat hij in Single Shot AF maar wanneer hij beweging detecteert zal hij overschakelen naar continuous AF.  Je kiest de Hybride AF modus wanneer de beweging van je onderwerp onvoorspelbaar is en snel wisselt tussen stilstaan en beweging.

7. Beeldstabilisatie juist gebruiken

Beeldstabilisatie is een principe die je lens of sensor stabiliseert. De technologie hierachter compenseert voor de trillingen. Dit is ideaal voor wanneer je uit de hand fotografeert, het zal je dus ook toestaan om langzamere sluitertijden te gebruiken. Echter wanneer je beeldstabilisatie op een driepoot gebruikt heb je kans dat het beeldstabilisatiesysteem zijn eigen compensaties gaat oppikken als trillingen en hiervoor wil compenseren, dit zal als vervolg hebben dat je onscherpe foto’s krijgt.

De vuistregel is dus ook beeldstabilisatie uit wanneer je een driepoot gebruikt en aan wanneer je uit de hand fotografeert stabilisatie aan. De verschillende modi voor beeldstabilisatie gaan we zo meteen bespreken.

8. Statief

Een statief is ideaal wanneer je met erg lange sluitertijden wilt werken het is echter erg belangrijk dat je alles goed aandraait. Het gebeurt erg vaak dat fotografen hun statief niet vastdraaien, denk aan de verschillende poten, de balhoofd of de snelkoppelingsplaat. Als deze punten niet goed vastgedraaid zitten is de kant dat je camera beweegt een stuk groter, je hebt ook de kans dat een van de poten heel langzaam aan het inzakken is terwijl je dat zelf niet door hebt maar het wel terug ziet op de (bewogen) foto.

9. Zelfontspanner of afstandsbediening

Wanneer je een statief gebruikt is het eigenlijk wel essentieel om ook een zelfontspanner of afstandsbediening te gebruiken. Als je geen van beide hebt heb je namelijk te maken met de trilling van je hand wanneer je de sluiter loslaat.

Een zelfontspanner telt af nadat jij de sluiter hebt losgelaten waardoor deze trilling voorkomen wordt. Als je op het strand staat en je wilt snel achter elkaar foto’s maken om precies die golf te pakken te krijgen is een afstandsbediening de beste optie. Een afstandsbediening verbind je met een kabel aan je camera (of is draadloos) en heeft, afhankelijk van welke afstandsbediening, een aantal opties om je sluiter te bedienen.

Met een afstandsbediening heb je dus geen trilling en hoef je niet te wachten, ook kan deze erg handig zijn wanneer je bijvoorbeeld in BULB wilt fotograferen aangezien je op sommige afstandsbedieningen langere tijden kan instellen dan de langste sluitertijd van je camera.

10. Verscherp JPEG in de camera

Sommige camera’s geven je de mogelijkheid om je foto’s al kunstmatig te verscherpen in de camera. Bijvoorbeeld bij Canon, je hebt onder het kopje Picture Style of Beeld Stijl in je instellingen de mogelijkheid om je eigen ‘Beeld Stijl Instellingen’ aan te passen, je kan hier bijvoorbeeld de scherpte verhogen of juist verlagen.

Bij Sony kan je de scherpte in de camera ook beïnvloeden door in je instellingen te zoeken naar “Picture Profile” of “Afbeelding Profiel” en vervolgens detail te kiezen, standaard staat deze op 0 maar je kan hem verhogen of verlagen voor meer of minder scherpte.

Bij Nikon is de in camera scherpte instelling te vinden onder het kopje “Set Picture Control” in de instellingen, wanneer je hier bent kan je de bestaande “presets” aanpassen door op de pijl naar rechts te klikken. Wanneer je hier bent heb je de optie om scherpte te verhogen of te verlagen (naast allemaal andere instellingen).

Let op dat deze instellingen alleen effect hebben op de JPEG foto’s, wanneer je ook in RAW fotografeert zal je achteraf de scherpte nog moeten verhogen, hoe je dit doet gaan we later dieper op in.

Heb jij ook een dure camera gekocht en mis je de mooie foto’s? Haal meer uit je camera – Gratis Fotografie Boek  downloaden  >>(klik op de oranje tekst).

Scherpe foto’s maken voor mensen met basiskennis

11. Lens kwaliteit

De kwaliteit van je lens heeft ook impact op de scherpte van je foto’s, de kwaliteit van het glas heeft met name invloed op de kwaliteit. Elke lens beschikt over aberraties of afwijkingen een paar voorbeelden zijn het vertonen van flares, ghosting, (chromatische) vervorming of vignettering.

• Vignettering zorgt ervoor dat de hoeken van je afbeeldingen donkerder en zachter worden.
• Flares zijn reflecties van licht binnen de lenscilinder
• Ghosting zijn wazige plekken op de lens zelf.
• Chromatische Aberratie is wanneer je op gebieden met hoog contrast paarse of groene randen ziet ontstaan, heeft in principe geen invloed op de scherpte maar is niet mooi.
• Vervorming spreekt voor zich, rechte lijnen zijn niet meer recht.

Gelukkig zijn de meeste van deze afwijkingen wel op te lossen tijdens de nabewerking maar niet allemaal. Een goedkope lens zal meer afwijkingen vertonen dan eentje waarvan je weet dat de kwaliteit goed is.

Om te weten of een lens van goede kwaliteit is kan je bijvoorbeeld testrapporten of reviews van andere lezen.

12.  Twijfel? Check de kalibratie

Foto door: Cmglee

Kijk je door je viewfinder en ziet alles er perfect scherp uit en wordt dit door de autofocus ook nog eens bevestigd, waarna je toch op de afbeelding van mening bent dat hij er wat zacht is uitgekomen? Dan is het tijd om de kalibratie van je lenzen te checken.

Sommige lenzen hebben een kleine afwijking in de focus, het scherptepunt van je lens ligt bijvoorbeeld net wat te ver naar voren (frontfocus nummer 1 in de bovenstaande afbeelding) of net wat te ver naar achteren (backfocus nummer 3 in de bovenstaande afbeelding).

Veel camera’s staan je toe om deze correcties handmatig toe te passen, dit kan je zelf doen maar ook laten doen door een camera winkel.

13. Stabiel statief

Een stabiel statief is erg belangrijk de sterkste statieven zijn de statieven zonder midden kolom. Zo’n midden kolom voegt namelijk een extra element toe die kan bewegen en zijn vaak minder goed vast te zetten.

Ook wil je de poten van het statief redelijk ver uit elkaar zetten voor een zo goed mogelijk houvast aan het oppervlak. Wanneer je een erg lange lens hebt, denk aan een 70-200 of 400mm lens, is het verstandig de statief gondel van de lens zelf te gebruiken zodat het zwaartepunt van de constructie boven op het statief ligt, dit zorgt ervoor dat hij minder makkelijk omvalt.

14. Monopod

Een monopod is in principe een statief met maar een poot, je monteert de camera op de monopod waardoor het gewicht van jou wordt afgenomen. Ook kan je met een monopod net wat langere sluitertijden gebruiken zonder bewogen foto’s te creëren. Verder is het voordeel van een monopod ten opzichte van een driepoot dat hij een stuk sneller te maneuvreren is, zijn voetafdruk is niet zo groot als die van een driepoot. Een nadeel van een monopod is echter dat je de hoogte niet zo snel kan instellen als wanneer je dat uit de hand kan doen.

15. Meerdere foto’s achter elkaar (continu-opname)

Een optie om bijvoorbeeld een snel bewegend onderwerp te fotograferen is het gebruiken van continu-opname ook wel burst opname genoemd. Wanneer je dit gebruikt maakt de camera erg veel foto’s achter elkaar, let wel op dat sommige camera’s niet snel genoeg zijn om tijdens een continu-opname elke foto scherp te stellen. Wanneer een camera niet snel genoeg is zal hij de focus van de eerste foto ook gebruiken voor de rest van de foto’s.

16. Beperkt ruisreductie in camera

Let op dat wanneer je ruisonderdrukking gebruikt (in de camera zelf) dat het dan 2x zo lang duurt om een foto te maken, na dat je een foto hebt gemaakt kan je de camera enige tijd niet gebruiken aangezien jouw camera dan bezig is met het onderdrukken van ruis, het is beter om dit uit te zetten en in de nabewerking dit te onderdrukken.

17. Camera met heel veel megapixels

Dit is een onderwerp wat ik ook besproken heb in mijn blog over de voor-en nadelen van veel megapixels. Het komt erop neer dat meer megapixels meer details oppikken, je zal dus ook meer imperfecties zoals onscherpte tijdens het focussen oppikken. Je zal met meer megapixels dus beter op je focus techniek moeten letten en misschien zelfs wel een wat snellere sluitertijd moeten kiezen, met alle gevolgen van dien natuurlijk.

18. Handmatig scherpstellen

Handmatig scherpstellen haalt de elektronische component uit het plaatje, als de focus nu niet goed ligt heb je alleen jezelf om de schuld te geven. Dit klinkt misschien eng maar als je eenmaal vertrouwd bent geraakt met handmatig focussen is het makkelijker dan menig mens denkt.

Om handmatig te focussen moet je eerst via het menu of op het knopje op de lens zelf aangeven dat je handmatig wil focussen, dit doe je door M te selecteren in plaats van AF. Nu is het aan jou de taak om scherp te stellen, je kan de camera echter ook om hulp vragen door de sluiterknop half in te drukken hij zal een signaal geven vaak een geluidje met een rood vakje dat het beeld volgens de camera zelf scherp is.

Nu gebruik je nog steeds de camera om te kijken of iets scherp is of niet, je kan dit ook zelf proberen, om dit echt goed te doen kan je live view aanzetten en hier vervolgens inzoomen om te kijken of de foto echt scherp is.

19. Beeldstabilisatie: Juiste modus

Indien meerdere modi zorg voor de juiste. Mode 1 is allround voor statisch, mode 2 voor meebewegen met camera maar niet aan te raden beginner. Lastige techniek. Dit hebben niet zoveel lenzen (mode 2). Mode 3 uitleggen als die er is en je kan vinden.

20. Spiegel opklappen vanaf statief

Als je echt alle trillingen wil elimineren is het mogelijk om bij een spiegelreflexcamera de spiegel omhoog te klappen en direct door de sensor te kijken, dit wordt ook wel Live View genoemd. De spiegel kan namelijk ook een trilling veroorzaken wanneer deze omhoog klapt om plaats te maken voor de sensor.

21. Het gebruik van filters en harde wind

Het gebruik van ND (Neutral Density) filters kan erg handig zijn als je met langere sluitertijden wilt werken voor meer scherpte. Het gebruik van ND filters brengt wel gevaren met zich mee, ze kunnen ook scherpte verminderen door slechte kwaliteit of vieze filters. Let ook op dat filters erg veel wind kunnen vangen en de camera dus meer kunnen laten bewegen. Je kan jezelf vanuit de windrichting positioneren (mits dit mogelijk is voor je compositie) om de wind tegen te houden, de beste optie is echter je kamer zo laag mogelijk bij de grond zo stevig mogelijk op te stellen.

22. Foto’s verscherpen met fotobewerking

Tijdens de nabewerking heb je nog enorm veel invloed op het eindresultaat van je foto. Zorg ervoor dat je altijd in RAW fotografeert, dit bestandstype slaat namelijk een stuk meer informatie op en geeft je de mogelijkheid om met behulp van een RAW-editor je foto’s te bewerken.

Met behulp van een RAW-editor zoals Adobe Lightroom kan je een aantal dingen doen om de scherpte van je afbeelding te vergroten. We beginnen met de textuur slider, hiermee kan je de textuur van bijvoorbeeld bakstenen of bladeren benadrukken of verminderen, het lijkt hierdoor alsof deze stukken van je afbeelding scherper zijn.

De tweede setting waar je veel aan hebt is de helderheid (clarity), deze verhelderd de foto en voegt wat meer contrast toe. Pas wel op dat je deze setting niet te veel gebruikt. De laatste instelling in Lightroom is het verscherpen je kan dit doen op basis van kleur of belichting, vaak is het wel de afweging hoeveel je wilt verscherpen in Lightroom aangezien de ruis ook vaak erger wordt.

Als je een “intelligente” manier van verscherpen wilt is Topaz AI sharpening misschien wel iets voor jou, deze verscherpt op basis van kunstmatige intelligentie jouw foto.

Ontvang nu gratis het boek de 10 Bouwstenen van Betere Fotografie & Ontdek de Creatieve Lens

Gratis Natuurfotografie Boek  downloaden >> (klik op het geel)

• In deze 10 onmisbare stappen naar krachtige & creatieve natuurfotografie
• Duidelijke uitleg met inspirerende voorbeeldfoto’s
• 50+ pagina’s waardevolle tips
• Incl. E-book “Ontdek de Creatieve Lens”, nr. 1 aanrader (betaalbaar & geen verkoop van apparatuur)
• Sfeervolle voorbeeldfoto’s van cursisten, met deze lens gemaakt
• Ontvang gratis persoonlijk aankoopadvies op maat: 100% onafhankelijk

Wil jij je echt goed en snel ontwikkelen?

Volg mijn VIP Begeleidingsprogramma >>. Toegang tot alle Videocursussen, stap-voor-stap uitleg, unieke Real-time Praktijkvideo’s (100% meekijken met mijn camera), Maandelijkse Inspiratie-opdracht, Maandelijkse Fotofeedback Video’s, deel foto’s met elkaar in de dagelijks actieve Kijk & Zie Community. Nu met extra Videocursussen.

Stel onderaan je vragen over het maken van scherpe foto’s 🙂

Scroll naar beneden. 

• Ik reageer persoonlijk op jouw vraag (die met dit artikel te maken heeft) en ben 100% onafhankelijk. Er is geen belang bij wat jij koopt.
• Geef even genoeg informatie: je camera en lenzen die je hebt, wat je wil fotograferen en in welke omstandigheden (ook binnen?) en wat je budget ongeveer is.

Naast 10 jaar ervaring in de fotografie en ervaringen van cursisten gebruikte ik deze websites:

https://digital-photography-school.com

https://contrastly.com

https://www.cambridgeincolour.com

https://www.capturetheatlas.com