55 Tips om Zonsopkomst en zonsondergang te fotograferen

Joris Dijkema

Je kent het wel in de ochtend of in de avond, dat je een prachtig schouwspel van kleuren en licht ziet. Maar hoe leg je nu deze prachtige kleuren vast? En hoe zoek je een goede tijd en locatie uit? Hieronder een aantal tips voor een adembenemende zonsopkomst of zonsondergang.

Voor je verder leest raad ik je trouwens aan om Gratis het boek De 10 Bouwstenen van Betere Natuurfotografie te  downloaden  >>(klik op de gele tekst).

Ontdek de 10 onmisbare stappen voor krachtige & creatieve fotografie, mijn allerbeste aankoopadvies over de Creatieve Lens (betaalbaar en 100% onafhankelijk), voorkom een miskoop door aankoopadviezen, 50+ inspirerende foto’s met uitleg erbij.

Inhoudsopgave

1. Doe vooronderzoek

Ga eens van tevoren kijken op een locatie die je in gedachte hebt. Op internet kun je ook meestal al wat voorbeelden vinden. Loop of rijd rond in de omgeving om de mooiste en beste plek te zoeken.

2. Bepaal vanuit welke positie je de kleuren het mooiste kunt “vangen”. Als je van tevoren gaat kijken dan kun je op het moment zelf al klaar staan op de juiste plek en zo veel efficiënter werken.

3. Tijden

Om de zonsopkomst of zonsondergang te fotograferen is het natuurlijk erg belangrijk en handig om te weten wanneer de zon precies op komt of onder gaat. Dit kan per dag een paar minuten verschillen.

4) Je kunt hiervoor een speciale app downloaden of je kunt op internet gewoon intypen ‘zonsopkomst + naamplaats + datum’. Dan zie je ook wanneer de zon precies op komt of onder gaat. Dit zijn handige hulpmiddelen.

5) In de winter is het fijn om de zonsopkomst te fotograferen. Deze is een stuk later dan in de zomer en je hoeft dus minder vroeg je bed uit. Hij gaat uiteraard ook een stuk eerder onder. Je zou in de winter zowel de zonsopkomst als zonsondergang in een dag mee kunnen pikken.

In de winter is het fijn om de zonsopkomst te fotograferen. Deze is een stuk later dan in de zomer en je hoeft dus minder vroeg je bed uit.

6. Wees op tijd

Zorg dat je ruim op tijd aanwezig bent op de plek waar je wilt zijn, minimaal een half uur voor het juiste moment. Zoek een mooie plek en installeer jezelf en de camera zodat je klaar bent voor wat komen gaat.

7) De zonsopkomst of ondergang kan behoorlijk snel gaan. Zeker als je op vakantie bent en dichter bij de evenaar. De kleuren en het schouwspel van licht kan per minuut verschillen. En je wilt natuurlijk precies het mooiste moment fotograferen. Daarom is het belangrijk dat je je camera onder controle hebt en weet wat je doet met instellingen.

8) Zoek op Internet even wanneer precies de zon ondergaat of opkomt of wanneer het gouden uur begint.

Waanzinnige zonsondergang in Noorwegen (Varanger), ik sta hemelsbreed op 75 km van Rusland

9. Let op de wolken

Een zonsondergang of opkomst zonder wolken levert vaak een vrij vlakke foto op met weinig kleur. Een paar wolken kunnen al een heel verschil maken. Vooral hoge “schapenwolken” en sluierbewolking zijn ideaal omdat daar vaak de mooiste kleuren op vallen.

10) Ook een dramatische regenlucht die net aan het opklaren is zorgt voor mooie effecten en een bijzondere sfeer in je foto. Als je een mooie wolkenlucht hebt met sfeervolle kleuren en vormen zorg dan dat deze het hoofdonderwerp is in je foto. Hou hier rekening mee in je compositie.

11) Als je van de regel van derden uit gaat (dit betekent een verdeling in je foto van een derde lucht en tweederde voorgrond of andersom) dan zorg je dus dat je tweederde lucht op de foto laat zien. Je plaatst de (denkbeeldige) horizon dus op een derde van de onderkant van de foto. Zo wordt de meeste aandacht naar de lucht en dus naar de spectaculaire wolken getrokken.

12) Laat een gekleurde of dramatische wolkenlucht de hoofdrol spelen in je foto. Zo ziet de kijker meteen wat het onderwerp is en laat je zien wat voor spektakel zich kan afspelen rond zonsopkomst en zonsondergang.

Laat een gekleurde of dramatische wolkenlucht de hoofdrol spelen in je foto


13. Voorzichtig met de zon

Als de zon nog te hoog aan de hemel staat wees dan voorzichtig met direct tegen de zon in fotograferen. Zeker als je veel inzoomt. De kans is klein, maar het kan zijn dat je sensor beschadigt van te fel en direct zonlicht. Wees dus voorzichtig.

14) Daarnaast kun je ook nog eens jezelf verblinden als je door je camera recht in de zon kijkt. Echt iets om voorzichtig mee te zijn. Voel dus goed aan wanneer de sterkte van het licht afneemt.

15) Als je evengoed een foto wilt maken terwijl de zon nog vrij fel aanwezig is dan kun je de zon ergens achter plaatsen. Denk aan een boomstam, een gebouw of een boot. Zo krijg je wel het mooie licht maar vermijdt je de directe zonnestralen.

16. Zonneharp fotograferen

Als de zon net opkomt en door de bomen schijnt op een mistige morgen ontstaat er een prachtige zonneharp. Een zonneharp ontstaat doordat het licht gebroken wordt en extra goed zichtbaar is door bijvoorbeeld mist. Zo ontstaan er verschillende stralen.

17) Vooral een mistige ochtend of een (koude) ochtend met veel vocht in de lucht zijn ideaal om zonneharpen te fotograferen. Het mooiste effect krijg je als het licht door de boomtakken heen schijnt. Dit kan dus in het bos maar ook een enkele boom op de heide volstaat.

18) De zonneharpen zijn het beste zichtbaar als je de foto iets onderbelicht. Speel hier mee en bekijk het resultaat ter plekke om eventueel aan te passen. Je wilt het liefst veel scherpte in de foto en daarom is het goed om voor een klein diafragma (hoog F-getal) te kiezen.

19) Zorg het liefst dat je de zon niet direct in beeld hebt. Is de zon nog niet zo fel en wil je hem toch laten zien in de foto dan is een klein diafragma mooi omdat de zon dan in een ster veranderd. Verplaats af en toe een paar meter om te zien of de zonneharpen dan beter zichtbaar zijn.

20) Tot slot kan er ook een prachtig schouwspel ontstaan door de zon die door de wolken breekt (Jacobsladder). Vooral in een landschapsfoto geeft dit een sprookjesachtig effect. Of dit gebeurt is vooral een kwestie van geluk hebben maar met meer ervaring zie je het soms ook aankomen. Maar als je het kunt fotograferen heb je wel een prachtige en extra sfeervolle foto.

21. Lensflare

Als de zon vanuit een bepaalde hoek of recht in je camera schijnt kunnen er (gekleurde) bollen of strepen ontstaan. Dit noemen we lensflare. Het ontstaat door interne reflectie in je lens.

22) Lensflare is soms simpel op te lossen door een stapje opzij te doen of door je camera een stukje naar links of rechts te bewegen. Dit doe je als je de lensflare storend vindt en wilt vermijden op de foto. Het kan echter ook net iets extra’s toevoegen aan je foto. Net een extra sprankeling. Soms kan je het ook niet voorkomen en kan je het in nabewerking verwijderen.

23) Lensflare is dus niet per sé slecht. Het is een kwestie van smaak of je er iets mee wilt doen. Probeer het gewoon eens uit. Je kunt lensflare ook verminderen door een zonnekap te gebruiken of door je hand boven je camera te houden.

Pas op met UV-filters want die kunnen lensflare juist verergeren!

Een dier op de voorgrond voegt wat toe… Het laatste licht scheen op de bomen, ik gebruikte het licht maar bracht geen zon of lucht in beeld

24. Zorg voor een mooie voorgrond

Een foto van alleen een mooie zonsondergang of opkomst kan al prachtig zijn en een fijne rustgevende sfeer uitbeelden. Maar zo een foto kan ook al snel saai worden als er niks anders te zien is of als er niks anders is waar het oog van de kijker naartoe getrokken wordt.

25) Daarnaast kan de foto erg vlak ogen omdat er geen diepte te zien is. Om je foto echt tot leven te brengen is het mooi om iets op de voorgrond te plaatsen. Zo geef je de foto meteen diepte en maak je het beeld interessanter om naar te kijken.

26) Denk bijvoorbeeld aan een kust met rotsen of een boot. Een boom of dier op de voorgrond voegen zichtbaar iets moois toe aan je foto.

27) De onderwerpen op de voorgrond hoeven niet perfect belicht te zijn. Je kunt er ook voor kiezen om te werken met silhouetten. Zo blijf je qua kleur en sfeer de nadruk leggen op de prachtige lucht maar dan net met iets extra’s. Als je een object op de voorgrond toch mooi belicht wilt hebben dan kun je de (invul)flits gebruiken.

28) Texturen en details komen duidelijker naar voren. Ook als het juist om het mooie landschap gaat is het mooi om gebruik te maken van de zonsopkomst of ondergang. Dit zorgt meteen voor prachtige warme kleuren en een mooie sfeer in je foto.

Als je een object op de voorgrond dat dichtbij is toch mooi belicht wilt hebben dan kun je de (invul)flits gebruiken.


29. Compositie en lijnenspel

Je hoeft je camera niet de hele tijd op de zon en/of de wolken te richten. Ook als je van de zon af fotografeert kun je nog prachtige kleuren in je foto krijgen. Denk bijvoorbeeld aan het laatste rode strijklicht dat op een gebouw of dier valt.

30) Speel met de compositie en probeer verschillende standpunten uit. Let ook eens op mooie schaduwen die ontstaan door de laaghangende zon. Bijvoorbeeld in het bos. Je kunt een wat hoger punt opzoeken om nog meer nadruk te leggen op de schaduwen. Volg het lijnenspel van de schaduwen zodat je foto prettig is om naar te kijken.

31. Kleuren versterken

Let bij het fotograferen van zonsopkomst en zonsondergang op je witbalans. Kijk regelmatig even je foto’s terug om te bepalen of je tevreden bent over de kleuren. Bij de stand van automatische witbalans (AWB) worden de kleuren vaak wat blauwer en wat koeler. Je bent er niet zelf de baas over

32) Wil je liever warmere kleuren zet je witbalans bijvoorbeeld op bewolkt. Dit maakt je foto meteen een stuk warmer. Als je witbalans schaduw kiest, dan wordt de foto wel heel warm. Ook door je foto iets onder te belichten kun je de kleuren meteen een stuk intenser maken. Ze worden warmer en zijn beter zichtbaar. Blijf wel op je scherm kijken om te voorkomen dat de foto te donker wordt.

Zorg dat je je camera beheerst zodat je aanpassingen kan maken en je kan focussen op wat je ziet.

33) Door de kou in de lucht zijn de zonsondergang en opkomst in de winter vaak nóg spectaculairder gekleurd. Het hele kleurenpalet van rood, paars ,oranje enz. komt voorbij in de winter. Zeker de moete waard om in de gaten te houden.

34. Onderbelichten

Als de zon nog niet achter de horizon is verdwenen dan is de kans groot dat je camera de belichting verkeerd inschat. Als de meeste delen van de foto donkerder zijn dan gaat de camera automatisch hier op aanpassen en de foto lichter maken om de donkere delen te compenseren.

35) Het gevolg is dat zon totaal overbelicht raakt. Deze delen zijn alleen nog maar wit zonder enige details. Dit gebeurt hetzelfde als er lantaarnpalen, een vuurtoren of andere lichten in je foto te zien zijn. Om de juiste balans te benadrukken kun je de foto wat onderbelichten.

36) Kijk altijd op je scherm nadat je de foto genomen hebt of je tevreden bent met de balans. Maak eventueel verschillende opnames met verschillende belichtingen om later de beste uit te kiezen. Met de functie “bracketing” kun je snel meerdere foto’s met verschillende belichtingen maken.

37) Door de foto onder te belichten creëer je niet alleen een mooie sfeer, maar de kleuren van de zonsopkomst of ondergang worden ook nog een versterkt. Zo kun je op je foto een kleurenpalet zien die je niet eens met het blote oog kunt waarnemen. Prachtig!

Mooi moment in Noorwegen…

38. Sluitertijd

Veel mensen fotograferen een zonsopkomst of zonsondergang bij de zee of bij water. Dit zijn de meest populaire plekken en dat is wel begrijpelijk. Je hebt een mooi wijds uitzicht waardoor je veel lucht mee kunt pakken en je kunt de zon daadwerkelijk achter de horizon zien verdwijnen. Daarnaast geeft het water een prachtige reflectie en mooie balans aan je foto.

39) Soms is het mooi om een langere sluitertijd te gebruiken om het water ‘stiller’ te krijgen. Om de foto scherp te krijgen gebruik je een statief. Zie mijn artikel over Lange sluitertijden

40) Een lange sluitertijd kun je creëren door te spelen met je diafragma. Door een hoog F-getal te kiezen gaat de sluitertijd vanzelf naar beneden. Daarnaast kun je de ISO waarde omlaag doen. Een lage ISO zorgt voor een mooie heldere foto zonder ruis. Verder gebruik je vaak een grijsfilter om licht tegen te houden. Anders kom je niet aan die lange sluitertijd.

41) Door een lange sluitertijd aan te houden oogt het water mooi zacht en glad en krijg je een prachtige zachte sfeer in je foto waarbij de kleuren van je zonsondergang mooi reflecteren in het water. Als je een rotskust hebt met golven dan krijg je mooie beweging voor een dynamisch effect in je foto. Bekijk hier foto’s waarbij het water “stroomt”

Als je een rotskust hebt met golven dan krijg je mooie beweging voor een dynamisch effect in je foto. Zie hieronder.

42. Diafragma

Je fotografeert een zonsopkomst of zonsondergang meestal in een landschap. Dit betekent in veel gevallen een iets hoger F-getal en dus een kleiner diafragma om zo veel mogelijk scherp te krijgen op je foto. Denk aan f/8 en soms ook hoger, f/11 is een aardig uitgangspunt.

43) Je kunt er ook voor kiezen om een ander onderwerp te nemen en de zonsondergang op de achtergrond te laten zien. Denk bijvoorbeeld aan een zingende vogel. Nu zet je je diafragma op groot, dus een klein F-getal. Hierdoor zal het onderwerp goed te zien zijn, als silhouet, en zal je op de achtergrond de vage maar prachtige kleuren van de zon zien. Experimenteer er maar eens mee.

44) Zorg dat je je camera goed kent en weet wanneer je wat moet doen. Zo kun je steeds creatievere foto’s maken.

Het is doodnormaal dat je het in het begin wennen vindt om je camera goed in te kunnen stellen. Zo begon ik ook


45. HDR

Het gebeurt regelmatig bij een foto van een zonsondergang of zonsopkomst dat de belichting niet goed uitkomt. De voorgrond ziet er prima uit, maar de lucht is te licht en verliest veel kleur en details. Andersom als de lucht mooi belicht is dan is meestal de voorgrond een zwart vlak omdat het veel te donker wordt.

46) Een manier die mooi kan werken om een goede balans te krijgen in je foto is door een HDR foto te maken. HDR staat voor High Dynamic Range. Oftewel een hoog dynamisch bereik waar zowel de donkere delen als de licht delen in de foto in goede balans zijn. Hoe werkt een HDR foto?

47) Het principe is dat je minimaal drie foto’s maakt met verschillende belichting. Eentje overbelicht, een onderbelicht en eentje gemiddeld belicht. Buiten de belichting zijn de foto’s verder exact gelijk. Het is het makkelijkste als je een statief gebruikt. Sommige modernere camera’s hebben een HDR-stand waarbij de verschillende belichte delen in elkaar gezet worden.

48) Als je er voor kiest om de foto’s handmatig te maken dan kun je thuis gebruik maken van een fotoprogramma om de foto’s samen te voegen. Een voorbeeld hiervan is Photomatix. Dat is relatief goedkoop. Het kan ook met Adobe Lightroom.


49. Filters

Als je een mooie balans wilt qua belichting of als je met langere sluitertijden wilt werken kun je ook gebruik maken van grijsverloopfilters. De foto belicht je goed voor het land. Vervolgens plaats je het donkere deel plaats je over de lucht en het transparante deel over het land. Zo voorkom je ook overbelichte luchten en een te donker land.

50) Beginners denken wel eens dat het gebruik van de ze filters alleen maar manipulatie is (groot misverstand), maar de werkelijkheid is dat je zonder filter niet de foto krijgt die je met je ogen zag. Een filter is dus een prima hulpmiddel om je foto’s meer in balans te krijgen.

51. Nog even wachten…

De zon is verdwenen en nu inpakken en wegwezen. Niet dus! Maak niet de fout om meteen te vertrekken nadat de zon onder is gegaan. Juist na zonsondergang kunnen de kleuren nog intenser worden. Het spektakel gaat vaak tot ruim een uur na zonsondergang door waarbij iedere keer weer andere betoverende kleuren ontstaan.

52) Blijf dus zeker nog een tijdje op locatie en vertrek pas wanneer het te donker wordt of wanneer je het gevoel hebt dat de kleuren langzaam verdwijnen. Zo kun je ook na dat de zon onder is nog prachtige foto’s maken.

53. Blijven proberen

Hoe goed je ook bent voorbereid, het kan zijn dat de zonsopkomst of zonsondergang tegenvalt. Bijvoorbeeld omdat het zo bewolkt is dat je er niks van ziet. Of omdat er juist helemaal geen wolken zijn waardoor je een vrij vlakke foto kunt krijgen. Natuurlijk is dat zonde, maar het blijft de natuur en die is onvoorspelbaar. Dit heb ik zelf ook!

54) Geef niet op en probeer het een andere dag nog een keer. Als je een bepaald onderwerp of compositie heb die je mooi vindt met zonsopkomst of zonsondergang ga hier dan vaker naartoe. De kleuren kunnen erg verschillen op andere dagen. Ga dus vaker terug voor die ene perfecte foto.

55) Dit werkt het beste als je een paar goede locaties bij jou zelf in de buurt zoekt. Daar kost het weinig moeite om er nog even een uurtje te gaan staan ’s avonds (of ’s ochtends). Of maak er meteen een mooie serie van.

Ontvang nu gratis het boek de 10 Bouwstenen van Betere Fotografie & Ontdek de Creatieve Lens


Gratis het boek De 10 Bouwstenen van Betere Natuurfotografie  downloaden  >>(klik op de gele tekst).

  • In deze 10 onmisbare stappen naar betere fotografie
  • Duidelijke uitleg met inspirerende voorbeeldfoto’s
  • 50+ pagina’s waardevolle tips
  • Incl. E-book “Ontdek de Creatieve Lens”, nr. 1 aanrader (betaalbaar & geen verkoop van apparatuur)
  • Sfeervolle voorbeeldfoto’s van cursisten, met deze lens gemaakt
  • Ontvang gratis persoonlijk aankoopadvies op maat: 100% onafhankelijk

Wil jij je echt goed en snel ontwikkelen?

Volg mijn VIP Begeleidingsprogramma >>. Toegang tot alle Videocursussen met stap-voor-stap-uitleg, unieke Real-time Praktijkvideo’s (100% meekijken met mijn camera), Maandelijkse Inspiratie-opdracht, Maandelijkse Fotofeedback Video’s, deel foto’s met elkaar in de dagelijks actieve Kijk & Zie Community. Nu met extra Videocursussen.

Stel onderaan je vragen

Scroll naar beneden. 

  • Ik reageer persoonlijk op jouw vraag (die met dit artikel te maken heeft) en ben 100% onafhankelijk. Er is geen belang bij wat jij koopt.
  • Geef even wat informatie: je camera en lenzen die je hebt, wat je wil fotograferen en in welke omstandigheden (ook binnen?) en wat je budget ongeveer is.

Ook interessant voor anderen? Delen mag!